Speakers LK: Larry Lindsey Kauanoe Kimura PW: Pila William H. Wilson AN1: Abraham Nīʻau HN: Hannah Nīʻau GK: Genoa Leilani Adolpho Keawe-Aiko LN: Lolena Nīʻau Nicholas EL1: Emalia Licayan KC2: Kamokila Campbell mk: Mea Kelepona :MC Mālia Kawaihoʻouluohāʻao Craver :IM Joseph Iokepa Puʻipuʻi Wenuke/Wainuke Makaʻai :m1 ʻaʻole i ʻike ʻia ka inoa o kēia mea kelepona :MR Māhela ʻĀwai Rosehill TC 00:00:00.000 - 00:57:31.663 Topics # Beginning of Hawaiian tape HV24, reel 11. TC 00:00:00.040 - 00:00:04.018 Topics # Ka Leo Hawaiʻi. The Gas Company and the gas appliance dealers in Hawaiʻi are pleased to be able to present an hour donated to the Hawaiian language. The program is produced by the students of the University of Hawaiʻi's Hui Aloha ʻĀina Tuahine. And now, Ka Leo Hawaiʻi. TC 00:00:06.566 - 00:00:31.270 Recorded Songs < TC 00:00:29.761 - 00:02:43.758 Topics Topics: PW interviews LK on his birthplace, age, family, school and how he learned Hawaiian. LK interviews AN1 about Niʻihau. The schools, language, the work on Niʻihau (cattle, sheep, honey, charcoal (nānahu)), the water from rain and springs, etc. AN1 talks about his work for the steamship company. (Brief) AN1 names the different shells of Niʻihau and talks about making the leis. (Brief) AN1 talks about Waiakanaio Spring. LK and AN1 talk about feasts on Niʻihau, different from other areas. HV24.011 Palapalaleo: Abraham Nīʻau, Hannah Nīʻau TC 00:00:31.505 - 00:02:43.806 PW Aloha ahiahi kākou e nā hoaaloha o ka ʻāina mai Hawaiʻi a Niʻihau. A ʻo wau ʻo Pila Wilson, kekahi o nā lālā o ka Hui Aloha ʻĀina Tuahine a kekahi lālā nō hoʻi o kēia papahana ʻo Ka Leo Hawaiʻi. A, eia nō me aʻu i kēia ahiahi kekahi kanaka kaulana paha iā ʻoukou, ʻo ia hoʻi, ʻo Mr. Kauanoe Kimura. Aloha nō e Mr. Kimura. ^^^ TC 00:02:43.690 - 00:03:11.706 LK Aloha nō kākou. ^^^ TC 00:03:11.571 - 00:03:14.150 PW ʻAe. TC 00:03:14.158 - 00:03:14.540 LK He, he ʻano ʻē nō kēia, e, ke kū nei i mua nō o ʻoukou no ka mea, ʻo Pila nō ka mea e nīele mai ana iaʻu i kēia ahiahi no kekahi manawa pōkole wale nō. TC 00:03:14.546 - 00:03:26.110 PW ʻAe. ^^^ Pololei nō. TC 00:03:26.171 - 00:03:28.598 LK ^^^ TC 00:03:28.256 - 00:03:28.620 PW Ua noʻonoʻo māua ʻo Kauanoe, he, he make^^ paha, makemake paha ko ʻoukou e hoʻomaopopo i kekahi mau mea e pili ana iā Kauanoe, a no laila, hoʻolilo wau iaʻu iho i, a, hoa hoʻokipa, a hoʻolilo nō hoʻi wau iā ia i, i ka mea, a, hoa kipa. A no laila makemake wau e nīnau aku iā ʻoe i mau nīnau liʻiliʻi, e, e Kauanoe. TC 00:03:28.598 - 00:03:57.306 LK ʻAe. Mahalo no kēia hoʻolilo ʻana, TC 00:03:56.233 - 00:03:58.526 PW ^^^ TC 00:03:58.516 - 00:03:59.535 LK no ka mea he ʻano ʻoluʻolu kēia mea iaʻu i kēia ahiahi. TC 00:03:58.526 - 00:04:02.301 PW ʻŌ. TC 00:04:02.086 - 00:04:02.720 LK ʻO wau ka, TC 00:04:02.706 - 00:04:03.545 PW !! TC 00:04:02.760 - 00:04:03.321 LK ʻO wai, ʻo wau ka mea e pane ana iā ʻoe, ^^^ a ʻo ʻoe ka n^^ ka mea e nīnau mai ana iaʻu. TC 00:04:03.576 - 00:04:08.656 PW ʻŌ, hiki nō. TC 00:04:08.730 - 00:04:10.120 LK ^^^ TC 00:04:10.111 - 00:04:11.490 PW ^^^ ^^^ A eia nō ka, ka nīnau mua. A, ʻehia ou makahiki a i ka makahiki hea ʻoe i hānau, hānau ʻia ai? TC 00:04:10.125 - 00:04:19.885 LK ʻO koʻu mau makahiki? TC 00:04:19.910 - 00:04:21.438 LK Ua makemake ʻia koʻu mau makahiki. He iwakāluakūmāono oʻu mau makahiki. A, i hea, i hea au i aʻo ai i ka ʻōlelo makuahine? TC 00:04:21.540 - 00:04:33.335 PW ʻAe. TC 00:04:21.630 - 00:04:22.145 PW ʻAʻole kēlā ki^^ ka nīnau. Hoʻolohe pono mai ʻoe. ^^^ TC 00:04:33.310 - 00:04:36.948 LK ^^^ TC 00:04:35.595 - 00:04:37.101 PW A, i ka makahiki hea ʻoe i hānau ʻia ai? TC 00:04:37.011 - 00:04:40.346 LK ʻO koʻu mau^^ ʻO ka makahiki, a, ʻumikūmāiwa kanahākūmāono, TC 00:04:39.796 - 00:04:46.713 PW A. TC 00:04:46.650 - 00:04:47.320 LK ka makahiki o koʻu hānau ʻia ʻana. TC 00:04:47.375 - 00:04:49.473 PW ^^^ A ʻo wai, a, kou mau mākua? TC 00:04:48.708 - 00:04:53.545 LK ʻO koʻu makuahine ʻo Elizabeth Lindsey, a ʻo koʻu makuakāne ʻo Hisao Kimura. No laila, he hapa Kepani nō wau. A hapa Hawaiʻi nō hoʻi, ma ka ʻaoʻao o koʻu makuahine. TC 00:04:53.678 - 00:05:08.030 PW {Mū.} A, no hea ʻoe, no ka mokupuni hea? TC 00:05:07.991 - 00:05:12.213 LK No Hawaiʻi. No Waimea, Kohala Hema, Hawaiʻi au. TC 00:05:12.571 - 00:05:16.580 PW A ʻo ia. TC 00:05:16.731 - 00:05:17.588 LK ʻO koʻu one hānau kēlā. Ma laila au i hānai ʻia ai a nui, a i ka piha ʻana o nā makahiki he ʻumikūmā^^ he ʻumikūmākolu, hele wau i ke Kula ʻo Kamehameha. A ma laila wau i kula ʻia ai a hiki i koʻu puka ʻana i ka makahiki ʻumikūmāiwa kanaonokūmāhā. A mai laila aku, ua hele wau i ke kulanui, ke Kulanui ma Hilo, no ʻelua makahiki, a laila, hiki mai au i kēia ʻāina ʻo Oʻahu nei, a hele wau i ke kulanui ma Mānoa. A puka wau mai ke kulanui o Mānoa i ka makahiki ʻumikūmāiwa kanaonokūmāiwa. TC 00:05:17.083 - 00:06:00.620 PW A ma hope o kēlā, he aha lā kāu i hana ai? TC 00:06:01.973 - 00:06:05.068 LK Auē. Ma hope nō o kēlā, kāhea mai nō ka pūʻali koa iaʻu. A, TC 00:06:05.010 - 00:06:10.550 PW ^^^ TC 00:06:10.121 - 00:06:11.073 LK hiki ʻole iaʻu ke hōʻole aku iā lākou. Lawe ʻia wau e ka pūʻali koa, a noho wau i loko o ka pūʻali koa no ʻelua makahiki. I Kelemānia au i noho ai no ka ma^^ no hoʻokahi makahiki me ka hapa, a nui koʻu mahalo i kēlā ʻāina, no ka mea, ʻakahi nō wau i ʻike. He malihini loa wau i kēlā ʻāina. ʻAkahi nō au i haʻalele i kuʻu one hānau, kuʻu ʻāina aloha nō kēia. TC 00:06:10.550 - 00:06:36.011 PW ʻAe, lohe nō mākou, he ʻano mākaukau nō hoʻi ʻoe ma ka ʻōlelo Kelemānia. TC 00:06:36.436 - 00:06:41.270 LK ʻAʻole kā. TC 00:06:41.140 - 00:06:42.355 PW ^^^ TC 00:06:41.670 - 00:06:42.670 LK He lohe liʻiliʻi wale nō ma ka ʻāina ʻo Kelemānia i ka ʻōlelo Kelemānia. A, ma, ma laila nō wau i hoʻopaʻa liʻiliʻi ai i ka ʻōlelo Kelemānia. A. TC 00:06:43.186 - 00:06:54.698 PW !! TC 00:06:54.050 - 00:06:55.320 LK Nui ko^^ nui naʻe nō koʻu mahalo i ka hoʻolohe mau i ka ʻōlelo Kelemānia ma kēlā ʻāina. TC 00:06:54.888 - 00:07:01.070 PW {Aha.} TC 00:07:01.036 - 00:07:01.785 LK ʻAno minamina nō wau no ka lohe ʻole o ka ʻōlelo Hawaiʻi i neʻi nei i kēia ʻāina o kākou. ʻAʻohe nō e like nō me ka^^ me ko ka ʻāina ʻo Kelemānia. TC 00:07:02.091 - 00:07:14.085 PW ʻŌ, pololei nō. Pololei. A, ʻano ʻaʻapo ʻoe ma ke aʻo ʻōlelo. A, pehea lā ʻoe i aʻo ai i ka ʻōlelo Hawaiʻi, ka ʻōlelo makuahine hoʻi? TC 00:07:14.621 - 00:07:25.203 LK ʻAʻohe nō, ʻaʻohe nō ʻaʻapo. ^^^| TC 00:07:25.245 - 00:07:29.040 PW ʻŌ, he aha lā ka mea? TC 00:07:28.748 - 00:07:30.368 LK He, he lohe wale nō kēia mau pepeiao i ka ʻōlelo. Pēia nō ka ʻōlelo Kelemānia no ka lohe mau nō i ka ʻōlelo Kelemānia a paʻa nō. TC 00:07:29.203 - 00:07:37.693 PW {Amū.} TC 00:07:38.125 - 00:07:38.670 LK Pēia nō me ka ʻōlelo makuahine. Mai nā kūpuna mai, na lākou nō i aʻo mai iaʻu i ka ʻōlelo makuahine, i ka ʻōlelo Hawaiʻi. Na koʻu kupuna wahine ʻo Eliza Purdy, a, ʻōlelo Hawaiʻi wale nō ʻo ia i nā manawa a pau, ka nui o ka manawa, ʻaʻohe namu i ka ʻōlelo haole. A, a, i kēlā mau lā, ʻaʻole wau noʻonoʻo nui i kēia ʻōlelo makuahine, no ka mea i ia manawa, ʻaʻohe^^ Ho^^ hoʻouna ʻia nā mākua iā mākou, nā kamaliʻi i ke kula e aʻo pono ai i ka ʻōlelo haole a me nā mea e pili ana i kēia ao hou. He ao haole nō kēia. A hoʻouna ʻia nā mākua e hoʻonaʻauao ma nā mea e pili ana i ka, i ka wā o ka haole. TC 00:07:38.521 - 00:08:28.445 PW ʻAʻole nō ʻoe i lawe i papa ʻōlelo Hawaiʻi? TC 00:08:28.686 - 00:08:31.441 LK ʻAʻole nō a hiki i kuʻu hele ʻana i ke Kula ʻo Kamehameha, a ʻo ko^^ ʻo kaʻu kumu, makamae nō kēia kumu ʻo Mrs. Dorothy Kahananui, nāna nō i aʻo mai ma, i, iaʻu i ke Kula ʻo Kamehameha no nā makahiki ʻekolu. A, i ke Kulanui nō o Hawaiʻi ma Mānoa, ma laila nō ʻo ia i hoʻomau ai i kāna aʻo, {amū,} aʻo ʻana mai iaʻu i ka ʻōlelo makuahine i^^ Nāna nō i wehewehe pono mai iaʻu ke ʻano o ka ʻōlelo Hawaiʻi. A, ma mua n^^ ma mua nō o kēlā, ʻano hapa wale nō koʻu hoʻomaopopo ʻana i ka ʻōlelo Hawaiʻi. ʻAʻohe i mōakāka loa nā mea a pau, o, o nā mea e pili ana i ka ʻōlelo. TC 00:08:31.605 - 00:09:21.893 PW ʻAe. Laki paha ʻoe i ke^^ ka hele ʻana i ke kula, no ka, TC 00:09:22.765 - 00:09:27.623 LK ʻAe, ʻo kekahi kumu ʻē aʻe, ʻo ia ʻo Sam Elbert, Samuel Elbert, Dr. Elbert me, a, Lordy Kaʻulili. Lākou ʻekolu nā kumu kula ma ke kulanui o ia manawa. TC 00:09:26.665 - 00:09:40.290 PW A. TC 00:09:41.156 - 00:09:41.706 LK A nui koʻu mahalo nō iā lākou a pau loa. A, ʻo Dorothy Kahananui nō hoʻi kaʻu kumu, a, helu ʻekahi ma ke aʻo ʻana i ka ʻōlelo Hawaiʻi. A mahalo aku wau iā ia. TC 00:09:41.295 - 00:09:54.938 PW ʻAe, lohe nō wau nona. A ʻano kamaʻāina nō hoʻi wau iā ia, a nui loa kona ʻoluʻolu. TC 00:09:56.516 - 00:10:02.588 LK ʻAe. Nāna nō i kākau i kēia puke a kākou i kēia manawa, ka puke ʻōlelo Hawaiʻi, kākou e aʻo nei i nā poʻe haumāna i ke kulanui, a pēia nō paha ma ke Kula ʻo Kamehameha me kekahi mau kula ʻē aʻe paha. No ka mea, ʻo ia kekahi mea a kākou e hemahema nei o ka, o nā haʻawina, haʻawina ʻōlelo Hawaiʻi. TC 00:10:02.505 - 00:10:23.840 PW ʻAe. Haʻi mai nei ʻoe iaʻu, a, ʻekolu āu ku^^ kumu kula ma, ma ke Kulanui o Hawaiʻi, ʻo Mrs. Kahananui, Lordy Kaʻulili me, a, Dr. Elbert. A, he nīnau nō hoʻi kaʻu iā ʻoe e pili ana i kēia. ʻEhia lā kumu ʻōlelo Hawaiʻi i ia manawa a pehea i kēia manawa? TC 00:10:23.831 - 00:10:45.245 LK ʻAe. E like nō me kaʻu i ʻōlelo aku ai iā ʻoe, ʻo ia manawa, he ʻekolu, mea, ʻekolu wale nō kumu kula, a he, a, ʻekolu kaʻu mau kumu kula, akā he mau kumu kula ʻē aʻe, e, i kēlā manawa. ʻO ia ʻo, ʻo Pua Anthony kekahi, a ʻo kona kōkoʻolua i ia manawa ʻo Pat Billups, a, i ia manawa ʻaʻole ʻo ia i male. ʻO Pat Maukele nō kona inoa. A, ʻo Ruby Johnson nō kekahi kumu kula o ia manawa. A i kēia manawa iā kākou i ke Kula ʻo Kameha^^ a, mea, Kula o nui o Hawaʻi, he^^ he ʻehiku nā poʻe kumu kula i kēia manawa. He nui nō nā haumāna. TC 00:10:45.410 - 00:11:37.030 PW ʻAe, ua ʻike nō wau i kēlā, ʻoiai wau ma ke kula. TC 00:11:37.025 - 00:11:40.761 LK ʻĒ. TC 00:11:40.725 - 00:11:41.228 PW I koʻu makahiki mua, ʻaʻole nui loa. I kēia makahiki, auē, piʻi nō ka helu i luna. TC 00:11:41.325 - 00:11:47.956 LK Koe nō naʻe, i koʻu hoʻomaopopo ʻana, ʻo nā kumu, aloha nui nō wau i nā kūpuna. Koʻu mau mākuahine, koʻu mau mākua kāne, a me nā kūpuna. Nui koʻu aloha iā, no, no, no nā kūpuna. Na, na lākou nō i aʻo pono, i, i aʻo pono mai iaʻu i ka ʻōlelo Hawaiʻi. ʻAʻohe nō e like nō me ke ʻano o ke kumu kula, akā, ma kā lākou walaʻau mau nō i ka ʻōlelo Hawaiʻi. TC 00:11:48.231 - 00:12:16.726 PW ʻAe. Pololei ke, ke walaʻau mau ʻole ʻoe, ʻaʻole nō ʻoe e, e hoʻopaʻa, TC 00:12:16.923 - 00:12:22.961 LK ʻAe. TC 00:12:22.605 - 00:12:23.138 PW i loko o kou naʻau. TC 00:12:23.228 - 00:12:24.453 LK ʻAe. No laila, e nā mea e hoʻolohe ana, inā maopopo nō iā ʻoukou i ka ʻōlelo makuahine, e ʻoluʻolu nō e hoʻoikaika ma ka walaʻau ʻana. E walaʻau mau, i lohe nō nā pua o kēia ʻāina i kā lākou, i kā ʻoukou walaʻau ʻana. I mau nō ka ʻōlelo makuahine. ʻAʻole nō e nalo. TC 00:12:24.146 - 00:12:46.278 PW ʻAe, a, eia nō, eia mai nō koʻu mau, a, pani hakahaka ^^^ ʻelua, TC 00:12:46.405 - 00:12:52.148 AN1 ʻŌ. TC 00:12:51.651 - 00:12:52.228 LK ʻAe. TC 00:12:52.448 - 00:12:52.995 PW ʻo, a, Mr. and Mrs. Nīʻau mai Niʻihau mai. A i kēia manawa haʻalele paha ana wau i kēia lumi a, TC 00:12:52.791 - 00:13:00.675 LK ʻAe. TC 00:13:00.448 - 00:13:01.130 PW waiho ana na !! TC 00:13:00.675 - 00:13:03.451 LK Mahalo nui iā ʻoe, e Pila, i kāu nīele ʻana mai iaʻu i kēia ahiahi. ^^^ TC 00:13:01.755 - 00:13:06.593 PW ^^^ Noʻu nō ka hauʻoli. TC 00:13:05.090 - 00:13:08.000 LK No^^ ʻē. ʻO, ʻo wau pū nō hoʻi. TC 00:13:06.593 - 00:13:09.190 PW ʻAe. TC 00:13:09.151 - 00:13:09.628 LK Noʻu nō ka hauʻoli i kāu nīnanīnau^(ninaninau) mai iaʻu. TC 00:13:09.215 - 00:13:13.963 PW ʻAʻohe pilikia. TC 00:13:13.740 - 00:13:15.543 LK Mahalo nui. TC 00:13:14.140 - 00:13:14.901 PW He, he ʻike nō ia iaʻu. ^^^ TC 00:13:15.850 - 00:13:18.410 LK Mahalo. A iā ʻoukou a pau loa, welina nō o ke aloha, kākou e nā makamaka. Mahalo nui kēia hui ʻana o kākou ma ka pahu hoʻolele leo ʻo KCCN. Eia nō mākou nā lālā o kēia papahana i hea ʻia ʻo Ka Leo Hawaiʻi, ke hoʻolaha nei i ka ʻōlelo o ka ʻāina, ka ʻōlelo makuahine. E hui ʻōlelo Hawaiʻi kākou ma kēia hola hoʻokahi wale nō o ka pule, i mea liʻiliʻi nō kēia e hoʻomau aku i ka ʻōlelo a nā kūpuna. ʻO ka mokupuni ʻo Niʻihau wale nō paha kahi e ʻōlelo mau nei i ka ʻōlelo Hawaiʻi, a, eia nō me^^ kākou i kēia ahiahi he kupa o Niʻihau. ʻO koʻu hauʻoli nui kēia e hoʻolauna mai iā ʻoukou me ko mākou hoa kipa ʻelua, ʻo ia ʻo Pāpā Nīʻau me Māmā Nīʻau. Aloha mai nō. TC 00:13:17.581 - 00:14:15.343 AN1 ʻAe, aloha. TC 00:14:15.151 - 00:14:16.883 LK ʻAe. Pehea mai nō ʻolua? TC 00:14:16.738 - 00:14:18.605 AN1 ʻŌ, maikaʻi nō. TC 00:14:19.221 - 00:14:20.205 LK ʻAe. A, e ʻoluʻolu e, e wehewehe mai iā mākou i kou one hānau, a^^ i ka, i^^ Aia ma hea ʻoe i hānau ʻia ai? TC 00:14:20.191 - 00:14:35.681 AN1 A, hānau ʻia nō wau ma ka mokupuni ʻo Niʻihau. TC 00:14:35.695 - 00:14:39.105 LK ʻAe. A ʻo ʻoe pū nō, e Māmā Nīʻau? Pololei? Hānau ʻia ʻoe i Niʻihau? TC 00:14:39.330 - 00:14:48.175 HN I Niʻihau. TC 00:14:47.756 - 00:14:48.628 LK ʻAe. A, pehea kēia hele ʻana mai i Oʻahu nei? TC 00:14:49.560 - 00:14:54.108 AN1 ʻŌ, maikaʻi nō kēia hele ʻana mai i Oʻahu nei, a hui me ʻo^^ nā ʻohana a pau o mākou ma ʻaneʻi i kēia manawa. TC 00:14:54.491 - 00:15:00.845 LK ʻĒ. TC 00:15:00.871 - 00:15:01.330 AN1 Hauʻoli nō māua i ko māua ʻite ʻana i kā māua mau keiti ma ʻaneʻi i kēia manawa. TC 00:15:02.253 - 00:15:06.995 LK ʻĒ. A i ka po^^ poʻahia a ʻolua e hoʻi ai? TC 00:15:06.890 - 00:15:10.661 AN1 A Poʻalima. TC 00:15:11.063 - 00:15:12.225 LK Poʻalima. TC 00:15:12.323 - 00:15:12.876 AN1 {Mū.} TC 00:15:12.510 - 00:15:13.181 LK Mahalo nui i ko ʻolua hele ʻana mai i kēia ahiahi e, TC 00:15:12.876 - 00:15:16.411 LK hui kūkākūkā kākou ma ka ʻolelo^^ Maʻamau nō paha iā ʻoukou i Niʻihau, iā kākou ma kēia mau mokupuni ʻē aʻe, ʻaʻohe nō kākou walaʻau mau e like nō paha me kā ʻoukou. TC 00:15:16.601 - 00:15:28.698 HN ʻAe. TC 00:15:16.645 - 00:15:17.225 AN1 ʻAe. Kā mākou ʻōlelo makuahine a ʻo ia nō ka ʻōlelo o ke^^ a, o mākou ma Niʻihau. TC 00:15:29.130 - 00:15:34.818 LK I kēlā me kēia lā, TC 00:15:34.898 - 00:15:36.305 AN1 ʻAe. TC 00:15:36.053 - 00:15:36.705 LK i nā manawa a pau. TC 00:15:36.305 - 00:15:37.445 AN1 Kēlā lā kēia lā. TC 00:15:36.731 - 00:15:37.988 LK ʻAe. TC 00:15:38.120 - 00:15:38.470 AN1 Mākou, nā mākua, kā mākou mau keiti, nā moʻopuna. Hoʻokahi no ʻōlelo. ʻŌlelo makuahine. TC 00:15:38.375 - 00:15:44.771 LK A pehea lā i ka hele ʻana i ke kula o nā kamaliʻi? Pehea, aʻo nō lākou i ka ʻōlelo haole nō? TC 00:15:45.265 - 00:15:52.105 AN1 ʻAe. Aʻo nō lākou i ka ʻōlelo haole. A, pau nō ke kula, a, ʻōlelo nō lākou i ka ʻōlelo makuahine. TC 00:15:52.105 - 00:15:59.986 LK ʻĒ. A, ʻehia nā papa ma ke kula ʻo Niʻihau? TC 00:15:59.986 - 00:16:05.371 AN1 ʻEwalu. A he papa ʻewalu, pau. TC 00:16:05.673 - 00:16:08.006 LK ʻŌ, ʻewalu wale nō. TC 00:16:08.006 - 00:16:09.211 AN1 ʻĒ. TC 00:16:08.768 - 00:16:09.276 LK ʻĒ. A ma waho aʻe o kēlā, pehea? TC 00:16:09.270 - 00:16:12.165 AN1 A ma waho aʻe o kēlā, a hele nō lākou a pau i ko lākou manawa hele kula a loaʻa ka papa ʻewalu, pau ko lākou hele ʻana i ke kula, a hoʻomaha nō lākou ma ka hale, a hele^^ nō hoʻi i ka lawaiʻa, TC 00:16:12.195 - 00:16:24.016 LK ʻĒ. TC 00:16:23.726 - 00:16:24.456 AN1 a hele i kau lio, a, TC 00:16:24.050 - 00:16:25.803 LK ʻAe. He, he aha ka hana nō ma Niʻihau? TC 00:16:25.860 - 00:16:29.165 AN1 A, nui nō ka hana o Niʻihau. I kēia manawa, hana nānahu. Hoʻouna mai ma Kauaʻi, Honolulu nei a hiki loa i Kaleponi. TC 00:16:29.410 - 00:16:41.003 LK ʻAe. TC 00:16:40.583 - 00:16:41.453 AN1 ʻO ia ka hana nui i kēia manawa ma ka ʻāina i kēia manawa. TC 00:16:41.770 - 00:16:44.903 LK ʻAe. ʻO ka nānahu wale nō? TC 00:16:45.066 - 00:16:46.718 AN1 Nānahu, a mau hana hoʻoponopono i nā pā, i nā wahi hemahema, a poʻe hana paniolo, TC 00:16:46.623 - 00:16:53.970 LK ʻĒ. TC 00:16:54.050 - 00:16:54.610 AN1 Huli pipi, ʻo ia mau hana. TC 00:16:54.380 - 00:16:55.960 LK A ʻo ka hone paha? TC 00:16:56.100 - 00:16:57.625 AN1 Ka hone, ʻē. TC 00:16:57.625 - 00:16:58.900 LK ʻĒ. TC 00:16:58.480 - 00:16:58.916 AN1 Hana hone. TC 00:16:59.425 - 00:17:00.765 LK {Uhu.} Mau nō ka hānai ʻana i ka hipa? TC 00:17:00.408 - 00:17:03.605 AN1 ʻAe, ʻo ia mau nō ka hānai ʻana i hipa. TC 00:17:03.648 - 00:17:05.678 LK ʻĒ. TC 00:17:05.916 - 00:17:06.796 AN1 ʻO ia mau nō. TC 00:17:07.271 - 00:17:08.021 LK No ka, no ka hulu, a i ʻole, no ka ʻiʻo nō? TC 00:17:08.001 - 00:17:10.840 AN1 A, no ka ʻiʻo ketahi. Inā kātou makemake i ka ʻiʻo o ka hipa, hiki nō. TC 00:17:10.840 - 00:17:14.905 AN1 A ka hulu, a, mālama ʻia no ka mea kūʻai i ka ʻāina haole, i Kaleponi. TC 00:17:14.956 - 00:17:21.556 LK ʻĒ. TC 00:17:15.050 - 00:17:15.460 LK ʻĒ. Pehea, he, he ʻāina maloʻo paha ka nui o Niʻihau? TC 00:17:21.371 - 00:17:26.870 HN A. TC 00:17:26.543 - 00:17:27.263 AN1 A. TC 00:17:27.235 - 00:17:28.005 LK ʻAʻohe nui paha ka wai? TC 00:17:27.291 - 00:17:29.061 AN1 Wai nō ma kekahi mau wahi, a ma ketahi mau wahi, maloʻo nō. TC 00:17:29.588 - 00:17:33.165 LK Maloʻo. TC 00:17:33.075 - 00:17:33.466 LK {Mū.} TC 00:17:33.466 - 00:17:38.590 AN1 ʻĒ. A ʻo kēia nānahu, he aha ka lāʻau i hana ʻia ai no ka nānahu? TC 00:17:33.670 - 00:17:34.190 AN1 He kiawe. TC 00:17:37.966 - 00:17:38.986 LK He kiawe. TC 00:17:39.020 - 00:17:39.641 AN1 Kiawe. TC 00:17:39.695 - 00:17:40.140 LK ʻĒ. A he mau kumu lāʻau ʻē aʻe nō paha? ʻAʻole? TC 00:17:40.180 - 00:17:46.005 AN1 A, mau kumu lāʻau ʻokoʻa ʻē aʻe nō ketahi a. TC 00:17:45.230 - 00:17:47.573 LK ʻĒ. ʻO ke kiawe ka nui? TC 00:17:47.640 - 00:17:49.718 AN1 {Mū,} kiawe ka nui. TC 00:17:49.410 - 00:17:50.800 LK ʻĒ. TC 00:17:50.590 - 00:17:51.326 AN1 Kiawe, ke koa Hawaiʻi, koa, ʻo ia mau ʻano. TC 00:17:50.955 - 00:17:54.113 LK ʻAe. A pehea kā ʻoukou wai? Pehea e loaʻa ai ka wai? TC 00:17:53.980 - 00:17:57.956 AN1 A, wai nō ko mākou wai i kēia manawa, he wai mai, wai ua. TC 00:17:58.050 - 00:18:01.805 LK Wai ua. TC 00:18:01.828 - 00:18:02.531 AN1 ʻĒ. TC 00:18:02.360 - 00:18:03.190 LK ʻĒ. He pahu wai nō kā ʻoukou? TC 00:18:02.805 - 00:18:04.396 AN1 ʻAe, Pahu ua nō ko mākou. TC 00:18:03.890 - 00:18:05.720 LK ʻAʻohe kahawai o ko, o, Niʻihau? TC 00:18:06.311 - 00:18:08.300 AN1 ʻAʻohe kahawai. TC 00:18:08.325 - 00:18:09.436 LK ʻŌ. Pehea ka pūnāwai? TC 00:18:09.688 - 00:18:11.620 HN {Uhu.} TC 00:18:11.380 - 00:18:11.846 AN1 Pūnāwai, he loaʻa. TC 00:18:11.930 - 00:18:12.835 LK Loaʻa. TC 00:18:12.700 - 00:18:13.210 AN1 ʻĒ. No nā holoholona. TC 00:18:12.835 - 00:18:14.708 LK ʻO ia. TC 00:18:14.656 - 00:18:15.608 LK He wai hapa kai paha? TC 00:18:15.608 - 00:18:17.545 AN1 {Mū.} TC 00:18:15.695 - 00:18:16.338 AN1 He wai hapa kai. TC 00:18:16.975 - 00:18:18.230 LK ʻĒ. A ʻo ia nō paha ka hana, ka hana nui o Niʻihau, ka hānai pipi? TC 00:18:18.555 - 00:18:24.951 AN1 ʻAe. ʻO ia nō ka hana nui o kēlā ʻāina, hānai pipi, a mālama hipa, a, TC 00:18:24.890 - 00:18:30.183 LK ʻĒ. TC 00:18:30.401 - 00:18:31.036 AN1 hana mālama hone, a, hana nānahu. TC 00:18:30.421 - 00:18:34.460 LK Pehea ka nui o ka poʻe i kēia manawa? TC 00:18:35.143 - 00:18:37.738 LK I Niʻihau? TC 00:18:38.600 - 00:18:40.020 AN1 A. TC 00:18:38.756 - 00:18:39.915 AN1 Inā hui nā mākua me nā^^ kamaliʻi, a, ʻeu^^ ʻelua haneli paha a ʻoi i kēia manawa. TC 00:18:41.346 - 00:18:49.028 LK ʻĒ, ʻē. A noho mau nō ʻoe i Niʻihau, a i ʻole, ua hele paha ʻoe i waho e hana ai i kekahi wahi ʻē aʻe? TC 00:18:48.826 - 00:18:56.435 AN1 ʻAe. I koʻu mau lā ʻōpiopio, a, hana mau ma ka, ma ka mokupuni ʻo Kauaʻi. Ma laila hoʻomaka e hana. TC 00:18:55.466 - 00:19:04.995 LK ʻĒ. TC 00:19:04.788 - 00:19:05.720 LK Ma ka mokuahi? TC 00:19:05.955 - 00:19:07.218 AN1 A. TC 00:19:06.060 - 00:19:06.620 AN1 ʻAʻole. Hana wau i kekahi^^ a, pale wai ma kēlā ʻāina ʻo Kauaʻi. TC 00:19:07.281 - 00:19:12.883 LK ʻO ia. TC 00:19:12.611 - 00:19:13.518 AN1 ʻĒ. Hoʻomaka ʻana kēlā, hele i waho nei e hana. A pau kēlā hana, a, hele wau i ka holo mokuahi. TC 00:19:13.420 - 00:19:20.858 LK I ia manawa, holo nō ka mokuahi i waena o nā mokupuni a pau, TC 00:19:22.285 - 00:19:26.830 AN1 ʻAe. TC 00:19:26.636 - 00:19:27.291 LK o Hawaiʻi nei, ē? TC 00:19:26.830 - 00:19:28.120 AN1 ʻĒ. TC 00:19:27.640 - 00:19:28.058 LK I kēia manawa, pau loa. TC 00:19:28.205 - 00:19:29.625 AN1 Ia manawa, holo nō ka mokuahi ma Niʻihau. TC 00:19:30.000 - 00:19:33.320 LK ʻĒ. TC 00:19:33.143 - 00:19:34.285 AN1 Lawe i ka ukana, kiʻi i nā pipi, a hipa, TC 00:19:34.120 - 00:19:38.076 LK {Mū.} TC 00:19:38.016 - 00:19:38.930 AN1 i ia manawa. TC 00:19:38.830 - 00:19:39.580 LK Pēlā nō e halihali ai i nā u^^ nā pono, TC 00:19:39.891 - 00:19:43.130 LK no ka ʻāina ʻo Niʻihau, ē? TC 00:19:43.130 - 00:19:44.766 AN1 ʻAe. TC 00:19:43.355 - 00:19:43.941 AN1 Pēlā nō. TC 00:19:44.256 - 00:19:44.885 LK ʻĒ. No ka mea, ʻaʻohe, ʻaohe kahua mokulele, ē? TC 00:19:45.540 - 00:19:49.353 AN1 ʻĒ, ʻaʻohe kahua mokulele. TC 00:19:49.290 - 00:19:50.678 LK ʻĒ. ʻAʻohe uila? TC 00:19:50.781 - 00:19:52.338 AN1 ʻAʻohe uila. TC 00:19:53.095 - 00:19:54.140 LK ʻĒ. TC 00:19:54.140 - 00:19:54.686 AN1 Kukui hele pō nō. TC 00:19:54.686 - 00:19:55.721 AN1 ^^^ TC 00:19:55.721 - 00:19:57.191 LK ^^^ TC 00:19:55.725 - 00:19:56.823 LK ʻAe. Akā, ua lako nō ka noho ʻana. TC 00:19:57.033 - 00:20:00.598 AN1 ʻAe. TC 00:20:00.445 - 00:20:01.111 LK Ua ʻoluʻolu. TC 00:20:00.650 - 00:20:01.500 AN1 Lako. TC 00:20:01.111 - 00:20:01.846 LK ʻAe, lako. TC 00:20:01.820 - 00:20:02.760 AN1 A lako ka noho ʻana. TC 00:20:02.480 - 00:20:03.940 LK ʻAe. A, a i kēia manawa, he aha kāu hana? TC 00:20:05.036 - 00:20:10.126 AN1 A, i kēia manawa, ua ho^^ ua hoʻomaha wau mai ka hana mai. TC 00:20:10.305 - 00:20:14.635 LK {Uhu.} ʻAe. A ma mua, ma hope mai o kēia hana ʻana ma nuna o nā mokuahi, a hoʻi hou, hoʻi nō ʻoe i Niʻihau e hana ai? TC 00:20:15.708 - 00:20:23.451 AN1 ʻAe. Noho wau ma Oʻahu nei kokoke no ʻekolu makahiti. TC 00:20:22.280 - 00:20:28.215 LK ʻĒ. TC 00:20:27.966 - 00:20:28.790 AN1 A holo wau ma nuna o nā mokuahi. TC 00:20:28.320 - 00:20:30.586 AN1 Hele i Hawaiʻi, Maui, Molokaʻi, Lānaʻi. TC 00:20:31.398 - 00:20:35.938 LK ʻAe. TC 00:20:31.570 - 00:20:31.900 LK ʻO wai ka inoa o kekahi mau mokuahi o ia manawa? TC 00:20:35.735 - 00:20:39.443 AN1 A koʻu manawa e holo, e hele ana, ʻo Hawaiʻi, TC 00:20:39.756 - 00:20:43.703 LK ʻAe. TC 00:20:43.980 - 00:20:44.515 AN1 A, me Humuʻula. TC 00:20:44.720 - 00:20:46.288 LK Me Humuʻula. TC 00:20:46.401 - 00:20:47.235 AN1 ʻĒ. TC 00:20:47.128 - 00:20:47.696 LK ʻO ka, ʻo ka moku ʻo Humuʻula, ʻo ia ka hope loa paha o nā mokuahi? TC 00:20:47.576 - 00:20:51.855 AN1 ʻAe. TC 00:20:51.455 - 00:20:52.001 LK ʻĒ. TC 00:20:52.195 - 00:20:53.208 AN1 ʻO ia ka hope loa. TC 00:20:53.288 - 00:20:54.270 LK Lawe ʻōhua, TC 00:20:54.285 - 00:20:55.211 AN1 ʻĒ. TC 00:20:55.195 - 00:20:55.686 LK lawe ukana paha. TC 00:20:55.211 - 00:20:56.550 AN1 Lawe ukana. TC 00:20:55.926 - 00:20:56.608 LK ʻĒ. TC 00:20:56.550 - 00:20:57.240 AN1 Hele i Kawaihae, a loaʻa ka pipi, n^^ Kailua, TC 00:20:56.695 - 00:21:00.745 LK ʻĒ. TC 00:21:00.550 - 00:21:01.433 AN1 Nāpoʻopoʻo, Kaʻaluʻalu. TC 00:21:01.426 - 00:21:04.426 LK ʻĒ. TC 00:21:04.358 - 00:21:05.166 AN1 ʻO ia mau wahi. TC 00:21:04.516 - 00:21:05.415 LK A. Kēia manawa, iā ʻoukou e nā mea e hoʻolohe ana, inā paha he nīnau paha kā ʻoukou, a i ʻole, he manaʻo paha ko ʻoukou e makemake ana e wehewehe, e ʻoluʻolu e kāhea mai nō. A, eia nō nā helu o kēia kahua pahu le^^ pahu hoʻolele leo, ʻo ia ka helu ʻeiwa ʻelua ʻekolu, ʻole ʻehā ʻole ʻelua. Me ka helu ʻole ʻehā, a, e kala mai, ka helu ʻeiwa ʻelua ʻekolu, ʻole ʻehā ʻole ʻekolu. Helu ʻeiwa ʻelua ʻekolu, ʻole ʻehā ʻole ʻehā. A, i Niʻihau nō, mea, ma Niʻihau i kēia manawa, a, mau nō ka walaʻau ʻana i ka ʻōlelo makuahine, ʻeā? TC 00:21:07.390 - 00:21:53.980 AN1 ʻAe. TC 00:21:53.693 - 00:21:54.416 LK Pehea nā kamaliʻi ke lākou haʻalele i ka ʻāina? Hiki nō lākou ke hoʻi hou mai nō i Niʻihau? TC 00:21:53.980 - 00:22:00.410 AN1 A hiki nō. TC 00:22:00.381 - 00:22:01.136 LK Hiki nō. TC 00:22:01.140 - 00:22:01.808 AN1 Inā lākou nō ka hele mai nei, hoʻonaʻauao hoʻi iā lākou, hele paha i Tamehameha, ʻo ia mau ʻano, hiki nō. TC 00:22:01.825 - 00:22:07.728 LK ʻĒ. A ʻaʻole lākou poina i ka ʻōlelo makuahine? TC 00:22:07.935 - 00:22:13.410 AN1 ʻAʻole poina. TC 00:22:13.396 - 00:22:14.098 LK ^^^ TC 00:22:14.225 - 00:22:14.885 AN1 ^^^ TC 00:22:14.390 - 00:22:14.970 LK Ua paʻa. TC 00:22:15.056 - 00:22:15.670 AN1 Ua paʻa. TC 00:22:15.570 - 00:22:16.408 LK ʻĒ. A pehea ka noho ʻana i Niʻihau? ʻAʻohe nō paha e like nō me ko Honolulu nei? Ua ʻokoʻa loa nō paha? TC 00:22:16.060 - 00:22:26.260 AN1 ʻAe. ʻOkoʻa loa nō. TC 00:22:26.210 - 00:22:27.333 LK ^^^ TC 00:22:27.411 - 00:22:28.235 HN ^^^ TC 00:22:27.551 - 00:22:28.535 AN1 Noho nō o Niʻihau nō, like mau nō me ka wā o nā kūpuna a me nā mākua. TC 00:22:28.460 - 00:22:33.600 LK ʻAe. ʻAʻohe nui paha ke kaʻa. He kaʻa nō ko ʻoukou? TC 00:22:33.470 - 00:22:37.395 AN1 ʻAe. He kaʻa nō, ʻo ia kēia kaʻa a, TC 00:22:37.265 - 00:22:39.706 LK Kalaka. TC 00:22:39.700 - 00:22:40.230 AN1 Kalaka, ʻē. TC 00:22:40.200 - 00:22:41.165 LK ʻĒ. A, ka nui nō paha, hele wāwae, a i ʻole, kau lio ka, TC 00:22:40.765 - 00:22:46.163 AN1 Kau lio ka hapa nui. TC 00:22:45.815 - 00:22:46.928 LK ʻĒ. TC 00:22:46.835 - 00:22:47.706 AN1 Kau lio. TC 00:22:48.085 - 00:22:49.115 LK A, noho nō ʻoukou ma kahi hoʻokahi i Niʻihau? TC 00:22:50.006 - 00:22:53.500 AN1 ʻAe. Noho nō mākou ma kahi hoʻokahi i Niʻihau. TC 00:22:53.500 - 00:22:56.155 LK ʻĒ. ʻO wai ka inoa o kēia wahi? TC 00:22:55.955 - 00:22:58.086 AN1 Puʻuwai. TC 00:22:57.975 - 00:22:58.631 LK Puʻuwai. TC 00:22:58.810 - 00:22:59.763 AN1 {Uhu.} TC 00:22:59.426 - 00:23:00.128 LK ʻAe. ʻAe, e kala mai. Kala mai iaʻu. Aloha ahiahi. Aloha ahiahi. Aloha mai nō. Pehea ʻoe? TC 00:22:59.931 - 00:23:14.971 mk:MC Maikaʻi nō. ʻO ia mau nō i ke alo pali. TC 00:23:14.800 - 00:23:18.075 LK ʻAe. ^^^ TC 00:23:17.871 - 00:23:19.671 mk:MC ʻO wau nō kēia ʻo kahi ʻete luahine nō o Mānoa, Rain Tuahine o Mānoa. TC 00:23:19.015 - 00:23:25.455 LK ʻAe. ʻŌ, ke heleleʻi nei nō ka ua Tuahine? TC 00:23:25.378 - 00:23:30.426 mk:MC ʻAʻole. Maloʻo. TC 00:23:29.730 - 00:23:32.395 LK Maloʻo. ʻŌ, aloha ʻino. ^^^ TC 00:23:31.940 - 00:23:34.843 mk:MC {Aha.} Lohe aku nei wau i kahi keiki kī kōlea a kāua, hauʻoli nō wau. TC 00:23:32.466 - 00:23:39.935 LK ^^^ TC 00:23:39.420 - 00:23:41.200 mk:MC He naʻauao maoli nō ʻo ia. TC 00:23:39.935 - 00:23:42.398 LK ʻAe, ʻae. Naʻauao nō. ^^^ TC 00:23:42.140 - 00:23:44.875 mk:MC E aʻo ana nō paha ʻo ia i ke a^^ i ko kāua ʻōlelo makuahine. TC 00:23:44.790 - 00:23:49.380 LK ʻAe. Ke aʻo nei nō. TC 00:23:49.286 - 00:23:50.643 mk:MC A. TC 00:23:50.465 - 00:23:51.156 LK ʻO wau nō hoʻi ke aʻo nei nō. Mau nō ka aʻo ʻana. TC 00:23:50.643 - 00:23:53.390 mk:MC ʻŌ. TC 00:23:53.378 - 00:23:53.603 LK ^^^ TC 00:23:53.570 - 00:23:55.440 mk:MC Maikaʻi, maikaʻi. TC 00:23:53.711 - 00:23:55.423 LK ʻĒ, ʻē. TC 00:23:55.440 - 00:23:56.390 mk:MC Hauʻoli nō wau. TC 00:23:56.011 - 00:23:57.348 LK Mahalo. ^^^ TC 00:23:57.376 - 00:23:58.911 mk:MC A hiki nō iaʻu ke kamaʻilio liʻiliʻi me Pāpā Nīʻau? TC 00:23:58.138 - 00:24:03.330 LK ʻAe, ua hiki. TC 00:24:03.345 - 00:24:04.520 mk:MC Mahalo. TC 00:24:04.765 - 00:24:05.690 LK ʻAe. Alia iki. TC 00:24:05.370 - 00:24:06.790 mk:MC ʻAe, aloha mai nō, Pāpā Nīʻau. TC 00:24:15.256 - 00:24:17.953 AN1 ʻAe, aloha. TC 00:24:17.815 - 00:24:18.995 mk:MC Pehea ʻoe? TC 00:24:19.086 - 00:24:20.080 AN1 ʻŌ, maikaʻi nō. TC 00:24:20.100 - 00:24:21.150 mk:MC Hō, aloha kā hoʻi au iā ʻoe, e Pāpā. TC 00:24:21.056 - 00:24:24.856 AN1 ʻAe. TC 00:24:24.751 - 00:24:25.525 mk:MC Lohe aku nei wau i kēlā leo. Hō. Hone nō, honehone nō hoʻi i ka leo o Niʻihau. TC 00:24:24.856 - 00:24:32.000 AN1 ʻAe. TC 00:24:32.358 - 00:24:33.155 mk:MC Pehea kahi sweet ʻono na kāua? TC 00:24:33.555 - 00:24:36.430 AN1 ʻO ia mau nō. TC 00:24:36.273 - 00:24:37.511 mk:MC Aia nō ma laila? TC 00:24:37.300 - 00:24:38.870 AN1 Aia nō ma ʻaneʻi. TC 00:24:38.510 - 00:24:39.510 mk:MC ʻŌ, mataʻu paha ʻo ia? ^^^ TC 00:24:39.210 - 00:24:42.750 AN1 ʻAʻole. Manaʻo au, e noho ʻoe ma ʻaneʻi e nānā iaʻu, e pāpā liʻiliʻi iā lākou nei i loko nei. TC 00:24:41.430 - 00:24:47.560 mk:MC Auē nō hoʻi. Hoʻonoho aku ʻoe i ka hale. TC 00:24:46.558 - 00:24:50.465 AN1 ʻEā? TC 00:24:50.463 - 00:24:51.195 mk:MC !! Pāpā Nīʻau. TC 00:24:50.575 - 00:24:52.550 AN1 ʻEā. TC 00:24:52.436 - 00:24:53.116 mk:MC A lohe wau, TC 00:24:53.016 - 00:24:54.366 mk:MC A he mau mākua hānai āu no Kaʻū, Hawaiʻi, yeah? TC 00:24:54.635 - 00:25:00.305 AN1 ʻĒ. TC 00:24:54.831 - 00:24:55.211 AN1 A, no koʻu makua wa^^ wahine hānai no Nāʻālehu. TC 00:25:00.298 - 00:25:04.896 mk:MC Nāʻālehu? TC 00:25:04.971 - 00:25:05.885 AN1 ʻĒ. TC 00:25:05.715 - 00:25:06.255 mk:MC ʻO wai ka inoa? TC 00:25:06.091 - 00:25:07.378 AN1 Kelau Kila ka inoa. TC 00:25:07.575 - 00:25:09.273 mk:MC Kelau Kila. TC 00:25:09.286 - 00:25:10.310 AN1 ʻĒ. TC 00:25:10.206 - 00:25:10.585 mk:MC A, pāpā hānai, ʻo wai ka inoa? TC 00:25:10.625 - 00:25:12.830 AN1 ʻO Mikiʻoi. TC 00:25:12.743 - 00:25:13.988 mk:MC ʻŌ. A, make lākou? TC 00:25:13.821 - 00:25:17.410 AN1 ʻAe. TC 00:25:17.540 - 00:25:18.183 mk:MC ʻŌ. A ʻehia ou makahiki, hoʻi hou ʻoe i, mea, i Niʻihau? TC 00:25:18.111 - 00:25:23.121 AN1 ʻŌ, i Niʻihau nō hoʻokahi i hānai ʻia ai me kēlā m^^ m^^ ma^^ TC 00:25:23.230 - 00:25:26.650 mk:MC ʻŌ. TC 00:25:26.175 - 00:25:27.491 AN1 mākua hānai oʻu. TC 00:25:26.650 - 00:25:27.926 mk:MC ʻŌ, mai Kaʻū mai, hele lāua i Niʻihau? TC 00:25:27.915 - 00:25:30.888 AN1 ʻAe. TC 00:25:30.895 - 00:25:31.413 mk:MC ʻŌ, ʻō. TC 00:25:31.360 - 00:25:32.985 AN1 Mai Kaʻū mai, Nāʻālehu mai koʻu makuahine hānai. TC 00:25:33.068 - 00:25:36.615 mk:MC {Aha.} TC 00:25:36.695 - 00:25:37.340 AN1 A ia hele ʻana, hui me kekahi kanaka o Niʻihau, ʻo ia ʻo Mikiʻoi. TC 00:25:37.200 - 00:25:41.661 mk:MC {Aha.} TC 00:25:41.598 - 00:25:42.456 AN1 A male, a noho loa i Niʻihau a hiki i kona manawa i make ai. TC 00:25:41.885 - 00:25:45.466 mk:MC ʻŌ. Kelau Kila, ʻo wai ka inoa, mea, ma mua o kona male ʻana iā Mikiʻoi? TC 00:25:45.655 - 00:25:50.840 AN1 A ʻo ia ʻo Kelau Kila, Kānānā. TC 00:25:51.003 - 00:25:55.346 mk:MC ʻŌ. TC 00:25:55.261 - 00:25:56.451 AN1 ʻO ia, ʻo ia, ʻo ia ka la, ka inoa o kona makua kāne. TC 00:25:55.545 - 00:25:58.645 mk:MC A no Kaʻū, Nāʻālehu lāua? TC 00:25:58.598 - 00:26:01.226 AN1 A ʻo ia ka^^ TC 00:26:01.183 - 00:26:01.973 mk:MC I mean, ʻo ia? TC 00:26:01.470 - 00:26:02.553 AN1 ʻĒ, no Nāʻālehu. TC 00:26:02.471 - 00:26:03.596 mk:MC ʻŌ. A Pāpā Nīʻau. TC 00:26:03.493 - 00:26:06.058 AN1 ʻEā. TC 00:26:06.050 - 00:26:06.755 mk:MC A kēia mea, huaʻōlelo ʻo Waiakanoio, TC 00:26:06.831 - 00:26:11.041 AN1 ʻEā. TC 00:26:11.128 - 00:26:11.651 mk:MC A, he aha kēia? TC 00:26:11.720 - 00:26:13.150 AN1 A, he wai, mea, kēlā, wai puna mai lalo mai. TC 00:26:13.181 - 00:26:16.491 mk:MC ʻŌ. Aia kēia ma, ma Niʻihau? TC 00:26:16.575 - 00:26:20.023 AN1 ʻAe, ma Niʻihau. TC 00:26:20.001 - 00:26:21.215 mk:MC ʻŌ. He moʻolelo nō paha e pili ana i kēia pūnāwai? TC 00:26:21.215 - 00:26:25.813 AN1 ʻAʻohe nō he moʻolelo aʻu i lohe ai, a, ʻo ka inoa wale nō kaʻu i lohe, ke^^ o kēlā wai, ʻo ia ʻo Waiakanaio. TC 00:26:25.955 - 00:26:33.935 mk:MC ʻŌ, Waiakanaio? TC 00:26:33.648 - 00:26:35.380 AN1 ʻĒ. TC 00:26:35.228 - 00:26:35.676 mk:MC Noʻonoʻo aʻela wau i kēlā makua, mea, ka ʻohana o ka ʻāina, nā haku o, o ka ʻāina, ʻo Noio nō, ā? TC 00:26:35.688 - 00:26:43.160 AN1 ʻAe. TC 00:26:43.063 - 00:26:43.798 mk:MC Malia paha, mai kēia, mea, pūnāwai paha, a i ʻole, he manu ʻiʻo nō paha. TC 00:26:44.218 - 00:26:49.353 AN1 ʻAe. He manu nō kēlā. TC 00:26:49.291 - 00:26:50.808 mk:MC ʻŌ, ʻokoʻa nō, ā? TC 00:26:50.773 - 00:26:52.233 AN1 ʻĒ. TC 00:26:52.055 - 00:26:52.508 mk:MC ʻŌ. A, makemake nō wau, a, e aloha aku i nā ʻohana a pau ma Niʻihau. TC 00:26:52.686 - 00:27:01.340 AN1 ʻAe. TC 00:27:01.628 - 00:27:02.426 mk:MC A. Aia nō kēlā mea ʻekolu me aʻu. ʻO ke aloha nō ka i ʻoi aʻe. Aloha nō ʻoukou a pau ma Niʻihau. A lawa nō paha kēia, Pāpā Nīʻau? TC 00:27:02.463 - 00:27:16.078 AN1 ʻAe. TC 00:27:16.065 - 00:27:16.725 mk:MC Hoʻokuʻu aku wau iā ʻoe, ē? TC 00:27:16.741 - 00:27:18.681 AN1 A mahalo nō. TC 00:27:18.670 - 00:27:19.911 mk:MC A hui hou nō kākou i ka Poʻahā. TC 00:27:19.010 - 00:27:21.660 AN1 A mahalo a nui loa. TC 00:27:21.708 - 00:27:22.891 mk:MC Aloha. TC 00:27:22.970 - 00:27:24.281 AN1 Aloha. TC 00:27:23.678 - 00:27:25.005 mk:MC A hui hou. TC 00:27:24.345 - 00:27:25.316 AN1 A hui hou. TC 00:27:25.498 - 00:27:26.375 LK ʻAe. Mahalo no kēia kāhea ʻana mai. I kēia manawa, a, e, e hoʻolaha ana nō paha, ʻaʻole paha. A, a i kēia manawa, e hoʻokani liʻiliʻi ana nō kēia kahua i wahi mele. Ka inoa nō o kēia mele, e hele nō paha kākou i Hilo, no ka mea, ka inoa nō o kēia mele, ʻo Hilo March, na Kalama Quartet e hoʻokani ai na mākou. TC 00:27:28.070 - 00:27:59.356 Topics # You're listening to Ka Leo Hawaiʻi, produced by the students of the University of Hawaiʻi's Hui Aloha ʻĀina Tuahine. This program is brought to you as a public service of The Gas Company, and the gas appliance dealers in Hawaiʻi. And now, back to Ka Leo Hawaiʻi. TC 00:27:59.700 - 00:28:22.735 KC2 # This land of aloha. Hawaiʻi. In Honolulu, radio 1420, KCCN. TC 00:28:22.735 - 00:28:38.191 Recorded Songs < Hilo March TC 00:28:38.191 - 00:29:24.110 Recorded Songs ~ TC 00:29:33.020 - 00:29:47.750 LK Hoʻokani. TC 00:29:41.725 - 00:29:42.488 LN Hoʻokani. TC 00:29:42.496 - 00:29:43.380 LK ʻĒ. Hoʻokani. TC 00:29:43.416 - 00:29:46.056 Recorded Songs Pūpū O Niʻihau > Pūpū o Niʻihau ʻAuhea ʻoe Hōʻike aʻe ʻoe Aʻi kou nani Pūpū o Niʻihau ʻAuhea ʻoe TC 00:29:47.770 - 00:30:18.151 LK Hiki? Pono akula? Pono? TC 00:30:17.220 - 00:30:20.123 LN ʻĒ. Pono, hiki. TC 00:30:20.320 - 00:30:22.690 LK A, naʻu hoʻolauna? TC 00:30:24.948 - 00:30:26.858 Recorded Songs Hilo March < ʻIke hou ana i ka nani aʻo Hilo I ka uluwehiwehi o ka lehua Mai hoʻohie a ka malihini TC 00:30:28.696 - 00:31:35.635 Recorded Songs A i ka ʻono i ka nani aʻo ia pua TC 00:31:35.635 - 00:31:44.776 LK Aloha ahiahi kākou. Eia nō mākou, ka papahana ʻo Ka Leo Hawaiʻi kēia. A i kēia manawa, e hoʻolaha ana nō, a, e kala mai, e hoʻokani ana nō kekahi mau hoaaloha nō, o, o kākou o^^ Ua kamaʻāina nō ʻoukou me Genoa Keawe, a, ʻo Le^^ Lolena Nicholas kekahi, e hoʻokani a e hīmeni, hīmeni ana, a me Emalia Lik^^ Likayan. A, e mele ana nō lākou i kēia mele ʻo Pūpū O Niʻihau. TC 00:31:47.700 - 00:32:21.023 Recorded Songs Pūpū O Niʻihau > Pūpū o Niʻihau ʻAuhea ʻoe Hōʻike aʻe ʻoe Aʻi kou nani A he nani hiehie ʻOi kelakela Ka ʻiʻini nui ia O kuʻu puʻuwai I luna māua Aʻo Hāʻupu ʻUpu aʻe ke aloha Nou e ka ipo Hō mai kou aloha A pili me aʻu I koʻolua noho Kahi mehameha Hāʻina ʻia mai Ana ka puana Pūpū o Niʻihau TC 00:32:22.086 - 00:34:07.890 Recorded Songs ʻAuhea ʻoe TC 00:34:07.890 - 00:34:15.945 LK Mahalo nui. Nahenahe nō ka pepeiao i ka hoʻolohe. ^^^ TC 00:34:16.431 - 00:34:20.935 AN1 {Mū.} TC 00:34:20.825 - 00:34:21.315 LK A e Pāpā Nīʻau, a, pehea ke kui lei, kui pūpū i kēia manawa, mau nō ka hana ʻana? TC 00:34:21.436 - 00:34:29.028 AN1 ʻAe, TC 00:34:29.176 - 00:34:29.605 LK !! TC 00:34:29.570 - 00:34:30.078 AN1 ʻo ia mau nō ka hana ʻana. TC 00:34:29.706 - 00:34:31.126 LK ʻAe. Pehea, he nui nō nā ʻano pūpū o Niʻihau? TC 00:34:31.140 - 00:34:34.120 AN1 ʻAe, he nui. Nui nā pūpū o Niʻihau. He momi, kahelelani, he ālialia, TC 00:34:34.086 - 00:34:41.840 LK ʻĒ. TC 00:34:43.058 - 00:34:43.958 AN1 a, pūpū ʻeleʻele ketahi. TC 00:34:43.196 - 00:34:45.836 LK ʻĒ, ʻē. TC 00:34:45.466 - 00:34:46.436 AN1 A nui nā ʻano kala like ʻole o ka pūpū. TC 00:34:46.416 - 00:34:48.801 LK ʻO ka, ʻo ka pūpū kahelelani ka pūpū kaulana loa, TC 00:34:48.536 - 00:34:52.930 AN1 ʻAe. TC 00:34:52.971 - 00:34:53.500 LK o Hawaiʻi nei. Ua lohe mau nō kēia inoa ʻo kahe^^ ʻo kahelelani. TC 00:34:53.536 - 00:34:57.748 AN1 Kahelelani. TC 00:34:56.880 - 00:34:57.568 LK ʻAe. A, pehea, kūʻai ʻia nō kēia poʻe lei? TC 00:34:58.380 - 00:35:03.806 AN1 A, kūʻai ʻia. TC 00:35:03.815 - 00:35:05.045 LK ʻĒ. TC 00:35:04.848 - 00:35:05.268 AN1 Kūʻai ʻia kēia poʻe lei. TC 00:35:05.130 - 00:35:06.345 LK ʻO ia ka hana paha ka ha^^ a nā wāhine o Niʻihau. TC 00:35:06.205 - 00:35:09.401 AN1 ʻAe. ʻO ia ka hana a nā wāhine o^^ o Niʻihau. TC 00:35:09.550 - 00:35:13.213 LK ʻAe. Nui ka nani o kēia lei pūpū. ʻAʻohe lua o kēia mau lei. TC 00:35:13.011 - 00:35:19.433 AN1 ʻAe. TC 00:35:18.991 - 00:35:19.476 LK ^^^ Aia nō kekahi aʻu e lei nei i kēia ahiahi. TC 00:35:19.500 - 00:35:22.570 AN1 ʻAe. TC 00:35:21.940 - 00:35:22.381 LK He nani maoli nō. TC 00:35:23.096 - 00:35:24.466 AN1 Nani maoli nō. TC 00:35:24.878 - 00:35:25.828 LK ʻAe. ^^^ He nani nō ʻo Niʻihau. ^^^ TC 00:35:25.800 - 00:35:29.075 AN1 ^^^ TC 00:35:28.216 - 00:35:29.006 LK A i kēia manawa nō paha e hīmeni hou ana nō^^ kēia mau makamaka o kākou i, i ke mele, Nani Niʻihau. TC 00:35:29.180 - 00:35:38.976 AN1 ʻO ia? TC 00:35:39.216 - 00:35:40.095 LK ʻAe. TC 00:35:39.865 - 00:35:40.510 AN1 Mahalo nui. TC 00:35:40.815 - 00:35:41.725 LK ʻAe. Mahalo iā ʻoe. TC 00:35:41.488 - 00:35:43.220 Recorded Songs Nani Niʻihau > A he nani Niʻihau i ka lā welo Me nā uʻi like ʻole o Kahelelani He uʻi a he nani mae ʻole kou Kuʻu pua lei nani poina kai Lei ʻoe, lei kāua i kuʻu lei pūpū Lei ʻoe, lei kāua i kuʻu lei pūpū I lei ka ʻohu lani no kuʻu ʻāina Hoʻohihi ʻia nei e ka nui manu Ua ola ou kini aʻi kou nani Waiwai makamae me he ipo ala Lei ʻoe, lei kāua i kuʻu lei pūpū Lei ʻoe, lei kāua i kuʻu lei pūpū E ola nō wau i kuʻu Haku lani I ka pipiʻo ʻia e ke ānuenue Puana aʻe au nani Niʻihau Me nā uʻi like ʻole o Kahelelani Lei ʻoe, lei kāua i kuʻu lei pūpū TC 00:35:43.478 - 00:38:35.445 Recorded Songs Lei ʻoe, lei kāua i kuʻu lei pūpū TC 00:38:35.445 - 00:38:45.865 LK Mahalo a nui loa iā ʻoukou a pau ^^^. E Emalia, na wai i haku i kēia mele? TC 00:38:45.946 - 00:38:52.343 EL1 Na Mrs. Everly Wailiʻulā. TC 00:38:52.370 - 00:38:54.945 LK A he ʻohana nō paha kēia iā ʻoukou? TC 00:38:54.945 - 00:38:57.785 EL1 ʻAe. Koʻu makuahine hānai kēlā nāna wau i mālama. TC 00:38:57.785 - 00:39:01.670 LK ʻAe. ʻAkahi nō wau i ho^^ i lohe i nā paukū a pau loa o ke^^ He ʻano lōʻihi nō kēia mele. ^^^ Pēia nō paha ke ʻano o nā mele o Niʻihau, he lōkihi nō ke mele. TC 00:39:01.670 - 00:39:14.000 EL1 ʻAe. TC 00:39:14.000 - 00:39:14.620 LK ʻAe. A, i kēia manawa, a, ʻo wai ka inoa o ke mele a ʻoukou e hīmeni ana? TC 00:39:14.620 - 00:39:22.531 EL1 Ka Ua Kūkalahale, haku ʻia nō e Mrs. Everly Wailiʻulā. TC 00:39:22.820 - 00:39:26.525 LK ʻAe. Mahalo. TC 00:39:27.085 - 00:39:28.076 Recorded Songs Ka Ua Kūkalahale > Nani Oʻahu ka ua Kūkalahale Ke kapikala aʻo nā ʻailana A lana aʻe nei koʻu manaʻo Ke aloha o ka mea kiʻekiʻe loa He aloha aʻe ana i kuʻu hae Hawaiʻi Me ka hae ʻAmelika welo nei i ka makani Aia Kaimana Hila lā i ka laʻi Kū kilakila nei i ka mālie Hāʻina ʻia mai ana ka puana He nani ʻo Oʻahu ka ua Kūkalahale Hāʻina ʻia mai ana ka puana TC 00:39:30.710 - 00:41:35.660 Recorded Songs He nani ʻo Oʻahu ! ka ua Kūkalahale TC 00:41:35.676 - 00:41:48.960 LK ʻAe. Mahalo nō i kēia makuahine o ʻoukou i kāna akamai i ka haku mele. Nui nō^^ ke akamai. A, no kona hoʻohanohano ʻia nō o Oʻahu ma kēia mele, ʻo Ka Ua Kūkalahale. TC 00:41:49.486 - 00:42:05.568 LK ʻAe. A, ua lohe liʻiliʻi au e Pāpā Nīʻau ē, kanaka haku mele nō ʻoe. ^^^ TC 00:42:05.910 - 00:42:12.096 AN1 ^^^ TC 00:42:12.096 - 00:42:12.808 LK Ua haku iho nei nō paha i kekahi mau mele. TC 00:42:13.486 - 00:42:16.275 AN1 {Mū.} ^^^ ʻAe, hoʻokahi nō oʻu mea, hīmeni i haku ai, but ʻaʻole paʻa iaʻu kaʻu mea o ka hana ʻana. Ua, ua poina wau i kekahi, ke ʻano o ka hīmeni ʻana, TC 00:42:16.545 - 00:42:29.245 AN1 o kēlā, ka leo o kēlā hīmeni. TC 00:42:29.245 - 00:42:31.095 LK ʻĒ. TC 00:42:29.405 - 00:42:30.165 LK ʻAe. Ua kelepona mai nō kekahi wahine a nīnau mai nō ʻo ia iā^^ e pili ana i kēia wai ʻo Waiakanaio. TC 00:42:31.261 - 00:42:40.190 AN1 A Waiakanaio. TC 00:42:40.190 - 00:42:41.143 LK ʻAe. Lohe nō wau, ua haku nō ʻoe i kekahi mele e pili ana i kēia wai no kou hana ʻana ma laila. TC 00:42:41.143 - 00:42:48.500 AN1 ʻAe. TC 00:42:48.500 - 00:42:49.018 LK !! TC 00:42:49.975 - 00:42:50.713 AN1 Ua haku nō. TC 00:42:50.195 - 00:42:50.886 LK ʻAe. Ua ʻeli ʻia kēia wai e ʻoukou? TC 00:42:50.965 - 00:42:53.046 AN1 ʻAe. Ua, ua ʻeli ʻia a loaʻa ana kēlā wai i kēia manawa. TC 00:42:52.346 - 00:42:56.550 LK A mau nō ka puaʻi ʻana o kēia wai? TC 00:42:56.550 - 00:42:58.791 AN1 A mau nō ka puaʻi ʻana a hiti i kēia lā. TC 00:42:58.231 - 00:43:00.170 LK ʻĒ, he wai holoholona? TC 00:43:00.170 - 00:43:02.200 AN1 ʻAe, wai no ka holoholona. TC 00:43:02.200 - 00:43:03.475 LK ʻAe. A, aia i hea ia wai i Niʻihau? I, i uka paha o ke kuahiwi, a i ʻole, i ke kula, TC 00:43:03.475 - 00:43:08.826 AN1 Aia i uka o ke kuahiwi. TC 00:43:08.153 - 00:43:09.961 LK A he aha ke kumu o ka inoa ʻo, ʻo Waiakanaio? TC 00:43:10.751 - 00:43:14.106 AN1 Paha ka inoa nō ia o kēlā wahi ma muli, i kapa ʻia ai e ka poʻe kahiko. TC 00:43:15.146 - 00:43:21.550 LK ʻĒ. TC 00:43:21.220 - 00:43:21.750 AN1 Ka inoa nō ia o kēlā wahi. A ka manawai ka manawa i kāhea ʻia ka inoa, loaʻa nō kēlā wahi ma laila i kēia manawa. TC 00:43:21.770 - 00:43:27.265 LK ʻAe. TC 00:43:28.146 - 00:43:28.776 AN1 A pēlā nō i paʻa ai kēlā inoa a hiti i kēia lā. A loaʻa ka wai i kēia manawa no nā holoholona. TC 00:43:28.776 - 00:43:34.201 LK ʻAe. Mahalo. A, e nonoi ana au iā Genoa paha e hīmeni mai i kekahi mele na mākou i kēia manawa. TC 00:43:34.036 - 00:43:44.515 AN1 ʻŌ. TC 00:43:44.495 - 00:43:45.105 LK Inā paha he mele punahele paha kou? TC 00:43:44.645 - 00:43:47.325 AN1 {Mū.} TC 00:43:49.150 - 00:43:49.600 GK A, TC 00:43:49.406 - 00:43:50.153 LK ʻĒ. TC 00:43:50.365 - 00:43:50.900 GK he mele, Ka Huila Wai. TC 00:43:50.900 - 00:43:53.021 LK Ka mele ʻo Ka Huila Wai. TC 00:43:53.305 - 00:43:54.685 GK ʻAe. TC 00:43:54.685 - 00:43:55.083 LK ʻAe, hiki. TC 00:43:55.083 - 00:43:55.933 Recorded Songs Ka Huila Wai > Kū wale mai ka huila wai ʻAʻohe wai aʻe e ninini ai He aniani kū mau ʻoe noʻu Hoa kūkā pū me kāua ʻAʻole ʻoe aʻe hoʻopoina I kahi pīkake hulu maʻemaʻe E aloha ʻia nō Mōlīolele Ka lele o ke ao ʻino ka moana Hāʻina ʻia mai ana ka puana ʻAʻohe wai aʻe e niniu ai Hāʻina ʻia mai ana ka puana TC 00:43:59.680 - 00:46:04.105 Recorded Songs ʻAʻohe wai aʻe e niniu ai TC 00:46:04.105 - 00:46:17.540 LK ʻAe, mahalo nui nō i kēia hīmeni ʻana, a nā mele, a, i lohe ʻole, ʻole ʻia i kēia manawa nō paha. Nui koʻu mahalo i ka poʻe o Niʻihau, kā lākou, a, mau leo nahenahe i hoʻopuka ʻia no kākou i kēia ahiahi. A ʻo wai^^ Maopopo, e Pāpā Nīʻau, maopopo paha iā ʻoe, ʻo wai ka mea nāna i haku i kēia mele, ʻo Wai, Ka Huila, Ka Huila Wai? TC 00:46:18.065 - 00:46:47.080 AN1 A, ʻaʻole nō i maopopo ka mea nāna i haku kēlā hīmeni. But ua lohe wau, na hoʻokahi keiki male i ka wahine o, o Niʻihau. Mai Hawaiʻi mai ʻo ia a male i ko Niʻihau wahine a iā ia wau i lohe mua ai i kēia hīmeni ʻo Ka Huila Wai. ʻAʻole no Niʻihau kēia hīmeni. TC 00:46:47.080 - 00:47:06.531 LK ʻĒ. TC 00:47:06.531 - 00:47:06.948 AN1 No Hawaiʻi mai. TC 00:47:06.948 - 00:47:07.723 LK No Hawaiʻi mai. TC 00:47:07.723 - 00:47:08.473 AN1 ʻĒ. TC 00:47:08.473 - 00:47:08.918 LK ʻAe. Akā, a mau nō ka haku ʻana o nā mele Hawaiʻi i, i Niʻihau i kēia mau lā, ʻeā? TC 00:47:08.918 - 00:47:16.405 AN1 ʻAe. TC 00:47:15.786 - 00:47:16.360 LK ʻAe. TC 00:47:16.525 - 00:47:17.340 AN1 ʻO ia mau nō. TC 00:47:16.626 - 00:47:17.663 LK A he mea pono nō kēia iā kākou, e nā Hawaiʻi e noho ana ma waho aʻe o Niʻihau, ma nā mokupuni ʻē aʻe, no ka mea, ke kākou walaʻau mau nō i ka ʻōlelo Hawaiʻi, ke kākou hoʻomau nō i kā kākou walaʻau ʻana i ka ʻōlelo. E mau ana nō paha nā mele Hawaiʻi. No ka mea, inā pau nō ka ʻōlelo, pau pū nō nā mele Hawaiʻi. TC 00:47:17.941 - 00:47:43.278 AN1 ʻAe. TC 00:47:43.520 - 00:47:44.216 LK ʻAe. E kēia manawa, kekahi o kākou, ke hīmeni, pono hīmeni wale nō me ka noʻonoʻo ʻole o nā, o nā, o ka, ke ʻano o pūʻana^^, puana ʻana, TC 00:47:44.216 - 00:47:55.965 AN1 Yeah. TC 00:47:55.585 - 00:47:56.256 LK me nā manaʻo o ka mele. Pono hīmeni wale nō. A ʻo ia nō ka pilikia no ka ʻike ʻole, ʻo ka ʻike ʻole nō o ka ʻōlelo makuahine. TC 00:47:55.965 - 00:48:05.091 AN1 ʻAe. ʻO kēlā ka pilikia. TC 00:48:05.243 - 00:48:06.690 LK {Mū.} A, iā ʻoukou, e nā mea e hoʻolohe ana, he mau minuke nō i koe. A inā paha he nīnau kā ʻoukou, a i ʻole, he manaʻo, e kāhea mai nō. ʻO ka helu no kēia kahua, helu ʻeiwa ʻelua ʻekolu, ʻole ʻehā ʻole ʻelua. Ka ho^^ helu ʻe^^ ʻe^^ ʻeiwa ʻelua ʻekolu, ʻole ʻehā ʻole ʻekolu. Helu ʻeiwa ʻelua ʻekolu, ʻole ʻehā ʻole ʻehā. A, a, pehea ka poʻe o Niʻihau i kā lākou hana ʻana i ka ʻahaʻaina? Lohe liʻiliʻi wale nō wau i ke ʻano o ka ʻahaʻaina o Niʻihau, he nui ka m^^ ka laulau o ka ʻahaʻaina, a he lōʻihi nō ka, ka hoʻolauleʻa ʻana, ʻaʻohe nō hoʻokahi pō e like nō me ko kākou o Oʻahu nei. Hoʻokahi pō wale nō ka ʻahaʻaina, a pau aʻela nō. Ma Niʻihau, he ʻokoʻa paha? TC 00:48:06.680 - 00:49:00.265 AN1 ʻAe. ʻOkoʻa nō ka ʻahaʻaina no Niʻihau. TC 00:49:00.265 - 00:49:03.071 LK ʻĒ. TC 00:49:03.250 - 00:49:04.270 AN1 He nui nā meaʻai i hoʻomākaukau ʻia no ka ʻahaʻaina. A ʻai lākou a koe nō kēlā mau meaʻai a kekahi lā nō, a ʻai hou. Pēlā lākou a hiti i ka wā e pau maitaʻi ai ʻo nā meaʻai a lākou i ta ʻai ʻia. TC 00:49:04.200 - 00:49:17.525 LK ʻĒ. TC 00:49:17.591 - 00:49:18.075 AN1 A laila, pau ka ʻahaʻaina. TC 00:49:17.850 - 00:49:19.390 LK ^^^ TC 00:49:19.268 - 00:49:20.245 AN1 Nānā hoʻokahi pule a, TC 00:49:19.690 - 00:49:21.440 LK ʻĒ. TC 00:49:21.380 - 00:49:21.828 AN1 ʻehā paha lā e, TC 00:49:21.440 - 00:49:22.596 LK A hīmeni nō nā mele a pau o ka ʻāina. TC 00:49:22.070 - 00:49:24.426 AN1 ʻAe. TC 00:49:24.130 - 00:49:24.495 LK ʻAe. E kala^^(kali), e kali liʻiliʻi. Aloha ahiahi. TC 00:49:24.495 - 00:49:28.921 mk:IM ʻAe. Aloha mai kāua, e Kauanoe. Pehea ʻoe? TC 00:49:29.011 - 00:49:30.856 LK A ʻō, maikaʻi, a pehea ~ TC 00:49:30.856 - 00:49:37.320 mk:IM a moʻokūʻauhau, TC 00:49:37.775 - 00:49:39.410 LK ^^^ TC 00:49:39.595 - 00:49:40.873 mk:IM paʻa nō iā ʻoe. TC 00:49:39.678 - 00:49:40.880 LK ʻAʻole paʻa paha, hemahema wale nō. Paʻa kāpekepeke. TC 00:49:40.873 - 00:49:44.310 mk:IM ʻAʻole paha, he mea mo^^ Pololoi nō. No laila, e like me mākou ē, no laila, e, e hoʻolohe aku paha iā ʻoe, no ka mea, ʻo ʻoe ka mea nāna e, e aʻo mai ana paha iā mākou. TC 00:49:42.666 - 00:49:53.055 LK ʻAʻole paha. TC 00:49:53.055 - 00:49:53.905 mk:IM ^^^ TC 00:49:53.905 - 00:49:57.085 LK ʻAʻole. Na ʻoukou nō e hoʻoikaika e kākoʻo. TC 00:49:54.105 - 00:49:57.485 mk:IM ʻAe. TC 00:49:57.105 - 00:49:57.701 LK ^^^ TC 00:49:57.531 - 00:49:57.905 mk:IM Nui koʻu hauʻoli i koʻu hoʻolohe ʻana i kou moʻokūʻauhau. Auē nō hoʻi. Paʻa nō iā ʻoe, paʻa pono. TC 00:49:57.775 - 00:50:04.110 LK A. ^^^ TC 00:50:04.145 - 00:50:05.360 mk:IM ʻAe. Makemake ana wau e walaʻau me, TC 00:50:04.711 - 00:50:06.833 LK ʻĒ, ua hiki, a, TC 00:50:06.166 - 00:50:07.725 mk:IM ʻAe. TC 00:50:07.470 - 00:50:08.006 LK a kali mālie. TC 00:50:07.900 - 00:50:09.201 AN1 ʻAe. Aloha mai. TC 00:50:14.093 - 00:50:15.228 mk:IM ʻAe. Aloha mai. Pehea ʻoe? TC 00:50:15.210 - 00:50:16.916 AN1 A maikaʻi nō. TC 00:50:16.911 - 00:50:17.870 mk:IM ʻAe. Makemake ana wau e nīnau iā ʻoe. He nīnau kaʻu iā ʻoe. TC 00:50:17.815 - 00:50:21.611 AN1 ʻAe. TC 00:50:21.563 - 00:50:22.191 mk:IM A ʻo wai ka inoa o kou makuahine me kou makua kāne? Lohe wau iā ʻoe e walaʻau ana no, no Kaʻū lā^^ a lāua. TC 00:50:21.960 - 00:50:29.863 AN1 ʻAe. ʻO, TC 00:50:30.283 - 00:50:31.375 mk:IM No Nāʻālehu. TC 00:50:30.660 - 00:50:31.665 AN1 ʻAe. ʻO koʻu, TC 00:50:32.021 - 00:50:33.543 mk:IM A, TC 00:50:32.860 - 00:50:33.533 AN1 Koʻu makuahine pololei no Niʻihau nō. ʻO TC 00:50:34.028 - 00:50:37.056 mk:IM ʻŌ, no Niʻihau kou makuahine? TC 00:50:36.530 - 00:50:38.255 mk:IM Kou makua kāne no, no Kaʻū? TC 00:50:38.255 - 00:50:40.281 AN1 ʻĒ. TC 00:50:38.285 - 00:50:38.711 AN1 Koʻu makua kāne no, no Niʻihau nō. TC 00:50:40.546 - 00:50:42.813 mk:IM ʻŌ. TC 00:50:42.820 - 00:50:43.725 AN1 A ʻo ke, a, ʻo koʻu kahu hānai, TC 00:50:43.555 - 00:50:45.558 mk:IM ʻŌ, kahu hānai. TC 00:50:45.641 - 00:50:46.831 AN1 ʻAe. TC 00:50:46.710 - 00:50:47.270 mk:IM ʻŌ. TC 00:50:47.261 - 00:50:48.543 AN1 No, no Nāʻālehu. TC 00:50:47.740 - 00:50:50.273 mk:IM ʻŌ. A ʻo wai kona inoa? TC 00:50:50.340 - 00:50:52.451 AN1 Kelau Kila kona inoa. TC 00:50:52.691 - 00:50:54.250 mk:IM ʻŌ. A ʻaʻole loa wau i, i hoʻomaopopo i kēlā, no ka mea, ua kamaʻāina nō wau i ka poʻe, mea, ʻaʻole kēlā poʻe hope loa. Poʻe nō ma mua mai. TC 00:50:54.321 - 00:51:02.065 AN1 ʻŌ. A ʻaʻole loa wau i, i hoʻomaopopo i kēlā, no ka mea, ua kamaʻāina nō wau i ka poʻe, mea, ʻaʻole kēlā poʻe hope loa. Poʻe nō ma mua mai. TC 00:51:01.966 - 00:51:02.655 mk:IM Ua kamaʻāina wau i ke^^ kekahi poʻe o Niʻihau. A ua hana ʻoe ma luna o kēia moku, kelamoku? TC 00:51:02.820 - 00:51:08.730 AN1 ʻAe. TC 00:51:08.701 - 00:51:09.406 mk:IM Ma^^ Moku hea ʻoe i hi^^ i hana ai? TC 00:51:09.415 - 00:51:11.333 AN1 Ua hana wau ʻelua moku, ʻo ia ʻo Hawaiʻi, TC 00:51:11.148 - 00:51:14.295 mk:IM A ʻo Hawaiʻi, a ʻo wai, TC 00:51:14.300 - 00:51:15.863 AN1 a me Humuʻula. TC 00:51:15.435 - 00:51:16.635 mk:IM ʻO Humuʻula. TC 00:51:16.673 - 00:51:17.540 mk:IM A maopopo nō paha ʻoe kuʻu poʻe, a, ʻohana, no ka mea, he ʻelua keiki, hana lākou ma luna o Humuʻula, ʻo ia hoʻi ʻo Kimona Alapaʻi a me Kāwika Alapaʻi, David. TC 00:51:17.540 - 00:51:29.240 AN1 ʻAe. TC 00:51:17.545 - 00:51:18.020 AN1 ʻAe. TC 00:51:29.463 - 00:51:29.821 mk:IM A ua maopopo ʻoe iā lāua? TC 00:51:29.971 - 00:51:31.598 AN1 Maopopo wau iā lāua. TC 00:51:31.406 - 00:51:32.331 mk:IM {ʻĀ,} yeah, ua kuʻu, koʻu hoʻolohe ʻana i kāu walaʻau ʻana mai, TC 00:51:32.200 - 00:51:35.943 mk:IM a koʻu, mea, koʻu mau cousin kēlā. TC 00:51:35.943 - 00:51:38.666 AN1 A. TC 00:51:36.085 - 00:51:36.476 AN1 ʻAe. TC 00:51:38.825 - 00:51:39.578 mk:IM No Puʻuanahulu mākou. TC 00:51:39.055 - 00:51:40.900 AN1 ʻŌ, Puʻuanahulu. TC 00:51:40.760 - 00:51:41.603 mk:IM ʻAe. Kēlā ʻāina mehameha. ^^^ TC 00:51:41.586 - 00:51:45.125 AN1 ʻAe. TC 00:51:44.006 - 00:51:44.576 mk:IM ʻŌ. TC 00:51:45.448 - 00:51:46.500 AN1 A. TC 00:51:46.435 - 00:51:46.756 mk:IM Nui nō koʻu hauʻoli i kou ho^^ hoʻolohe ʻana iā ʻoe, kou walaʻau ʻana, ʻo ia hoʻi, ka pili ʻana i nā ʻōlelo Hawaiʻi. TC 00:51:46.500 - 00:51:52.670 AN1 ʻAe. TC 00:51:52.600 - 00:51:53.660 mk:IM No ka mea, a ʻike hoʻohemahema mai nei ko kākou lāhui i ka, i ka ʻōlelo Hawaiʻi. A ʻo ʻoukou wale nō paha ka poʻe o Niʻihau, ka mea nāna e hoʻāla mai nei i kēia, kēia ʻōlelo. TC 00:51:53.661 - 00:52:05.021 AN1 ʻAe. A mākou wale nō ka poʻe Niʻihau. TC 00:52:05.860 - 00:52:07.561 mk:IM ʻAe. No laila, nui koʻu hauʻoli ke hoʻolohe aku i ka poʻe o Niʻihau. Mālama nō lākou i nā ʻōlelo o ka makuahine. ʻO mākou nō paha nā ʻāina mai Hawaiʻi mai a hiki i Oʻahu nei, a, ʻaʻohe mea e hoʻomaʻamaʻa i ka ʻōlelo Hawaiʻi. TC 00:52:07.391 - 00:52:21.586 AN1 ʻAe. TC 00:52:21.660 - 00:52:22.715 mk:IM Auē nō hoʻi. A kaʻu mea ʻōlelo, mamake wale nō kēlā e nīnau iā oe. A mahalo a nui loa a^^ hui hou. TC 00:52:22.751 - 00:52:30.506 AN1 A hui hou. TC 00:52:30.398 - 00:52:31.486 mk:IM ʻAe. TC 00:52:31.165 - 00:52:31.643 AN1 A. TC 00:52:31.525 - 00:52:31.866 LK ʻAe, aloha ahiahi kāua. TC 00:52:33.920 - 00:52:35.916 mk:m1 Aloha. ʻO wala^^ weliweli, weliweli kuʻu mahalo iā ʻoe. TC 00:52:35.870 - 00:52:39.856 LK ʻŌ, ma^^ TC 00:52:39.958 - 00:52:41.033 mk:m1 He ʻōpiopio. Maopopo iā ʻoe no ka walaʻau Hawaiʻi. TC 00:52:40.186 - 00:52:43.668 LK ʻŌ, ^^^ hemahema nō naʻe. ^^^ TC 00:52:43.260 - 00:52:45.760 mk:m1 ʻAʻole hemahema, no ka mea, ʻo wau he wahine hapa nō wau. TC 00:52:44.881 - 00:52:47.960 LK ʻĒ. TC 00:52:47.816 - 00:52:48.825 mk:m1 Lawe hānai ʻia au a namu kupuna. TC 00:52:48.220 - 00:52:50.425 LK ʻĒ. TC 00:52:50.441 - 00:52:51.106 mk:m1 And a hiki iaʻu ke walaʻau, hiki iaʻu ke heluhelu, hiki iaʻu ke hōʻakāka i nā mea, TC 00:52:51.125 - 00:52:56.058 LK ʻĒ. A maikaʻi nō kēlā, e hoʻomau nō. TC 00:52:55.825 - 00:52:59.130 mk:m1 Well, ʻo ʻoe, mahalo ʻia, a no ka mea, ʻo ʻoe ʻōpiopio. TC 00:52:59.095 - 00:53:02.256 LK ʻĒ. ^^^ TC 00:53:02.045 - 00:53:02.823 mk:m1 A nāu e hoʻomau aku i kēia noho ʻana no mākou, ke luahine loa mai nei. TC 00:53:02.290 - 00:53:06.430 LK ʻŌ. ^^^ TC 00:53:06.380 - 00:53:07.641 mk:m1 Mahalo iā ʻoe a pālā pū nō hoʻi me kēlā mau mākua o Niʻihau. TC 00:53:06.620 - 00:53:10.150 LK ʻAe, mahalo. TC 00:53:10.150 - 00:53:11.278 mk:m1 Aloha. TC 00:53:11.160 - 00:53:11.826 LK Aloha. TC 00:53:11.581 - 00:53:12.215 mk:m1 Hoʻomau aku nō i nā mea maikaʻi, a ke Akua pū nō me kākou a pau. TC 00:53:12.220 - 00:53:16.093 LK Mahalo nu^^^ TC 00:53:15.936 - 00:53:16.888 mk:m1 Aloha. TC 00:53:16.291 - 00:53:16.831 LK N^^, aloha nui. TC 00:53:16.888 - 00:53:18.236 mk:m1 ʻĀmene. TC 00:53:17.410 - 00:53:17.986 LK Aloha ahiahi. TC 00:53:20.251 - 00:53:21.501 mk:MR Aloha kāua, e Kauanoe. TC 00:53:21.631 - 00:53:23.583 LK Aloha kāua. TC 00:53:23.431 - 00:53:24.303 mk:MR Pehea ʻoe i kēia ahiahi wela, a i ʻole, !! TC 00:53:24.475 - 00:53:28.118 LK ʻŌ, ʻano mahana nō ma ʻaneʻi nei, akā, maikaʻi nō mākou. Mahalo. TC 00:53:26.445 - 00:53:31.770 mk:MR A, a, makemake wau e mahalo no ka papa ʻōlelo o Pila a me ʻo ʻoe. TC 00:53:31.815 - 00:53:37.470 LK Mahalo. ^^^ TC 00:53:37.278 - 00:53:38.850 mk:MR A ua lohe akahele au, a, i ke kamaʻilio o ke kāne o Niʻihau a me ka hi^^, hīmeni o ka wahine. TC 00:53:37.861 - 00:53:46.300 LK ʻAe. TC 00:53:46.446 - 00:53:47.168 mk:MR A, a nā huaʻōlelo ma ke kamaʻilio ke, o ke kāne o Niʻihau, a e kōkua ana iaʻu no koʻu hoʻopaʻa haʻawina no ka hōʻike i ka lā ʻāpōpō. TC 00:53:47.015 - 00:53:59.795 LK ^^^ Mai noho ʻoe a ao ka pō, e pono ʻoe e hoʻi hiamoe, ē? TC 00:53:59.121 - 00:54:04.550 mk:MR ʻAe, ʻae. TC 00:54:04.095 - 00:54:05.211 LK Hoʻomaha nō ke kino, maha, no ka, no ka hōʻike o ka lā ʻāpōpō. ^^^ TC 00:54:04.550 - 00:54:11.130 mk:MR ʻAe. ʻO Mahela koʻu inoa. TC 00:54:08.910 - 00:54:11.030 LK ʻAe, ua ʻike. TC 00:54:11.130 - 00:54:12.520 mk:MR Mahalo iā ʻoe. TC 00:54:12.165 - 00:54:13.573 LK ʻAe, mahalo ke kāhea ʻana mai. Aloha. TC 00:54:13.530 - 00:54:16.400 mk:MR Aloha. TC 00:54:16.670 - 00:54:17.578 LK ʻAe. He^^ Aia nō kekahi poʻe ke aʻo nei i kēia manawa i ka ʻōlelo makuahine. Kekahi hele nō, kekahi i ke kulanui e aʻo ai, a kekahi, aia nō paha i loko o kekahi mau papa ʻōlelo ʻē aʻe nō, a ke hoʻomanawanui nō, nei nō lākou i ke aʻo ʻana, no ka mea, ʻo nā mea^^ lohe mau ʻole i nā, i ka ʻōlelo Hawaiʻi, he ʻano hana nui, TC 00:54:18.633 - 00:54:46.885 AN1 {Mū.} TC 00:54:46.918 - 00:54:47.948 LK ka aʻo ʻana. But iā ʻoukou i Niʻihau, a, mai ka wā liʻiliʻi nō, mai ka hānau ʻana mai nō o ka pēpē, TC 00:54:47.270 - 00:54:55.170 AN1 {Mū.} ^^^ TC 00:54:54.735 - 00:54:55.915 LK a ʻo ia wale nō ka ʻōlelo. TC 00:54:55.170 - 00:54:56.848 AN1 ʻO ia wale nō ka ʻōlelo. TC 00:54:57.386 - 00:54:58.943 LK ʻAe. A no laila, he, he mea walewaha kēia iā ʻoukou. TC 00:54:58.690 - 00:55:04.518 AN1 ʻAe. TC 00:55:04.290 - 00:55:04.670 LK ʻAe. ^^^ TC 00:55:04.670 - 00:55:05.725 AN1 {Mū.} TC 00:55:05.006 - 00:55:05.615 LK ʻO ka ʻōlelo haole paha ka mea paʻakikī. TC 00:55:05.981 - 00:55:08.380 AN1 ʻĒ, ʻōlelo haole. TC 00:55:08.380 - 00:55:09.653 LK ʻĒ. A ʻehia, mea, he hale pule ko ʻoukou i Niʻihau? TC 00:55:09.653 - 00:55:15.888 AN1 ʻAe. Hale pule. TC 00:55:15.291 - 00:55:16.530 LK Hale pule Kalawina? TC 00:55:16.530 - 00:55:17.820 AN1 Kalawina. TC 00:55:17.820 - 00:55:18.405 LK ʻĒ. A ʻo wai ke kahuna pule? TC 00:55:18.405 - 00:55:20.546 AN1 A aia nō i Niʻihau i kēia manawa. TC 00:55:20.546 - 00:55:23.578 LK ʻŌ, ʻō. TC 00:55:23.251 - 00:55:24.091 AN1 ʻO John Kaʻohelauliʻi, TC 00:55:23.795 - 00:55:25.343 LK ʻAe. TC 00:55:25.343 - 00:55:25.813 AN1 kona inoa. TC 00:55:25.813 - 00:55:26.635 LK ʻAe. A he hoa kula nō koʻu i koʻu hele ʻana i ke Kula ʻo Kamehameha, ʻo ia ʻo Abigal Kaʻohelauliʻi. TC 00:55:26.635 - 00:55:34.256 AN1 ʻŌ. A no ia ʻohana, a no ia ʻohana nō kēlā. TC 00:55:34.230 - 00:55:36.945 LK ʻŌ. Pehea ʻo Abigal, aia nō ʻo ia i Niʻihau i kēia manawa? TC 00:55:36.665 - 00:55:39.750 AN1 ʻAe, aia nō i Niʻihau. TC 00:55:38.941 - 00:55:39.981 LK ʻAe. Aloha, aloha aku nō wau iā ʻoe, e Abigal. ^^^ TC 00:55:40.220 - 00:55:43.185 AN1 ʻAe. TC 00:55:43.050 - 00:55:43.725 LK Ke, ke hoʻolohe mai nei ʻo, nō ʻo ia iā mākou i kēia ahiahi. TC 00:55:43.185 - 00:55:46.488 AN1 ʻAe. TC 00:55:46.385 - 00:55:46.900 LK A pehea, he mau ʻōlelo aloha paha kou i nā poʻe ʻohana o Niʻihau? TC 00:55:46.915 - 00:55:51.171 AN1 ʻAe. A, iā ʻoukou, e nā ʻohana a pau oʻu mai ka ʻāina ʻo Niʻihau a me ka mokupuni ʻo Kauaʻi o Manokalanipō. Hāʻawi aku nei wau i koʻu aloha nui loa iā ʻoukou i kēia ahiahi. A me koʻu mahalo pū iā Kauanoe a me Pila no ka hoʻomau ʻana o lāua i ka hoʻoitaita ʻana o lāua i kā mākou ʻōlelo makuahine a kākou i tēia lā. A na te Akua nō nāna e hoʻopōmaikaʻi iā lāua, hāʻawi iā lāua ka mākaukau no kēia ʻoihana a lāua e hana, e hana nei no ka pono o ka lāhui Hawaiʻi i kēia lā. Mahalo a nui loa iā ʻoukou a aloha nui loa. TC 00:55:50.945 - 00:56:31.026 LK Mahalo nui iā ʻoe. Mahalo nō kēlā mau lo^^ ʻōlelo lokomaikaʻi mai iā mākou. A na ke Akua e pū me ʻoukou, TC 00:56:31.026 - 00:56:38.650 AN1 {Mū.} TC 00:56:38.210 - 00:56:38.791 LK i ka ʻolua hoʻi ʻana i Niʻihau. A ʻo koʻu aloha pumehana nui iā ʻoukou a pau, e nā ʻohana o Niʻihau. A ua hiki mai nō kākou i ka hopena o kēia papahana. Mahalo nui iā ʻoukou a pau loa i kā ʻoukou hoʻolohe ʻana mai iā mākou i kēia ahiahi. Mai poina e hoʻolohe hou mai i kēia Poʻalua aʻe. A aloha nui, a hui hou aku nō kākou. TC 00:56:39.000 - 00:57:01.148 Topics # You've been listening to Ka Leo Hawaiʻi, produced by the students of the University of Hawaiʻi's Hui Aloha ʻĀina Tuahine. This program has been brought to you through the courtesy of The Gas Company and the gas appliance dealers in Hawaiʻi. Be sure to tune in again next Tuesday at 8 p.m. for another hour of Ka Leo Hawaiʻi. TC 00:57:02.110 - 00:57:25.303 Topics # This is the end of Hawaiian tape HV24, reel 11. TC 00:57:27.693 - 00:57:31.663