urn:nl-mpi-tools-elan-eaf:f0e1334d-ee2a-46f8-bbde-f4c9fb2ff9e9
1030
HV24.025
Palapala Leo: Alice Kema
LK: Larry Lindsey Kauanoe Kimura
AK4: Alice Kema
AR: ʻAʻala Roy
IN: Ida Kapuʻihilani Feary-Milton Nāone
KA1: Kaniela Akaka
mk: Mea Kelepona
:MC Mālia Kawaihoʻouluohāʻao Craver
:AN Alice Kuʻuleialohapoinaʻole Nāmakelua
:LW Lokelani Watkins
:IQ Sarah ʻIlialoha Quick
:HM1 Henry Hanalē Haʻehaʻe Kaukau Meheʻula
:LM Lucy Kanohoʻīnea Mikasobe
# This is Hawaiian tape HV24 reel 25.
Topics:
LK introduces the show and guest. AK4 talks about her work in Waikīkī playing music, Honolulu Community Action - this project will soon be terminated.
AK4 talks about her parentsʻ names. Her father is from Peʻahi, Maui. Her mother is fron Heʻeia, Oʻahu. She talks about her grandparents, siblings, children.
LK and AK4 talk about Molokaʻi. They also talk about living in Miloliʻi, South Kona, Hawaiʻi.
AK4 talks about going to school at Kaunakakai. She talks about farming as hard work.
# The sound of Aloha in Honolulu Radio 1420 KCCN.
# You are listening to Ka Leo Hawaiʻi, produced by students of the University of Hawaiʻi's Hui Aloha ʻĀina Tuahine. This program is brought to you as a public service of The Gas Company and the gas appliance dealers in Hawaiʻi. And now, back to Ka Leo Hawaiʻi.
# You have been listening to Ka Leo Hawaiʻi, produced by students of the University of Hawaiʻiʻs Hui Aloha ʻĀina Tuahine. This program has been brought to you through the courtesy of The Gas Company and the gas appliance dealers in Hawaiʻi. Be sure to tune in again next Tuesday, at eight p.m. for another hour of Ka Leo Hawaiʻi.
# End of Hawaiian tape HV24 reel 25.
Hui Aloha ʻĀina Tuahine
> Hui Aloha ʻĀina Tuahine he inoa
Hui Aloha ʻĀina Tuahine, ʻeā ʻeā
Ka hui nō ka ʻoi ma ke Kulanui o Hawaiʻi
Hui Aloha ʻĀina Tuahine, ʻeā ʻeā
Hawaiʻi Aloha
> E Hawaiʻi e kuʻu one hānau ē, hānau ē
Kuʻu home kulaiwi nei
ʻOli nō au i nā pono lani ou, lani ou
E Hawaiʻi aloha ē
E hauʻoli e nā ʻōpio Hawaiʻi nei
ʻOli ē, ʻoli ē, ʻoli ē, ʻoliʻoli ē
Mai nā aheahe makani e pā mai nei, pā mai nei
Mau ke aloha no Hawaiʻi
E nā poʻe kānaka o ka ʻāina hānau, ʻauhea ʻoukou. Hauʻoli nō kēia hu^^, hui hou ʻana o kākou i kēia hola hoʻokahi o kēia papahana ʻo Ka Leo Hawaiʻi e paipai nei i ka ʻōlelo aloha, ka ʻōlelo Hawaiʻi a kākou. Aloha pumehana. A eia nō me kākou i kēia ahiahi, ko mākou hoa kipa, ʻo Mrs. Alice a, Kema. Aloha nō.
ʻAe. A, mahalo nō i kou hele ʻana mai i kēia ahiahi, no ka mea, ua ʻike nō wau, he hana nō kāu i kēia ahiahi ma mua o kou hele ʻana mai i neʻi nei. He, he, aia nō ʻoe ke hana nei ma Waikīkī nei?
ʻAe. A he aha, he aha kāu hana ma Waikīkī nei? ʻĒ.
ʻAe. Poʻe hoʻokani pila nō lākou a hīmeni nō hoʻi no nā poʻe malihini?
ʻAe.
{Uhu.}
ʻAe.
Lōkihi nō kēia hoʻokani pila ʻana a ʻoukou?
Auē.
ʻUmi makahiki?
Lōʻihi kēlā.
A, he nui nō kēlā. ^^^
ʻAe. Hīmeni Hawaiʻi wale nō?
ʻAe. A ʻo kēia hana me nā poʻe Hawaiʻi ma Pālolo. He aha ke ʻano o kēia hana?
{Mū.}
ʻO kēia hana, aia ma lalo nō o kekahi hui paha?
ʻĒ.
ʻO ia. ʻĒ. M^^, mea, he hui kōkua kēia i nā poʻe i loko nō o ka pōpilikia paha, a i ʻole, nā poʻe an^^, hoʻohemahema nō ka noho ʻana i kēia manawa?
ʻAe.
ʻŌ. Maikaʻi nō. Pehea,
ʻAe.
Pololei. Mahalo nui iā ʻoukou no kēia hana maikaʻi. A, pehea e hoʻomau ana nō kēia,
hana?
A no ka hōʻoki ʻana paha i ka puʻu kālā?
Hoʻopau ʻana, ʻē.
Aloha nō. ʻAno minamina nō.
ʻAe. Well, ke ʻano hōʻemi mai nei nō nā waihona kālā o ke aupuni a pau. ʻAʻohe nō ma kēia, ma kēia māhele wale nō, ma, ma ke kulanui nō hoʻi. Ke hōʻemi mai nei nō ka waihona kālā no ke kulanui a, ʻano pilikia nō hoʻi nā poʻe kumu. Pēia nō hoʻi me nā poʻe haumāna.
ʻAe. A, aia i hea ʻoe i, i hānau ʻia ai?
I Honolulu nei?
Ke kaona nō ʻo Honolulu?
ʻAe. A i ka makahiki hea ʻoe i hānau ai?
ʻAe. A, ka inoa o kou mau mākua?
ʻAe. Nani nō nā inoa o nā mākua. ʻO kou makua kāne, no Kauaʻi ʻo ia?
ʻŌ, ʻē.
ʻAe. ʻO Peʻahi, Maui, aia i hea kēia wahi ʻo Peʻahi? Kokoke paha i Lāhaina? ʻAʻole.
ʻEā? Kēia inoa, ʻakahi nō a, a lohe, ʻaʻohe au kamaʻāina me ka, me ka mokuʻāina, mea, mokupuni ʻo, ʻo Maui. ʻĒ.
ʻŌ, ma kēlā,
ʻĒ, ʻē, ʻē.
ʻŌ, ma kēlā wahi ʻo Pāʻia.
ʻAe. A, ʻo kou mau kūpuna?
ʻAe.
ʻO ia, ʻē.
ʻŌ, mai nā mokupuni like ʻole,
kou ʻohana. ^^^ ʻAe. A ua hānai nō ʻoe i, i Oʻahu nei, a nui?
ʻĒ. I kēia manawa, ʻē.
ʻAe, ʻae. A, i ka makahiki hea ʻoukou i neʻe ai i Molokaʻi, i ka ʻāina hoʻopulapula? ʻO Kalamaʻula?
ʻĒ, ʻē.
He hale ko ʻoukou, a he,
ʻāina mahiʻai paha? ʻAʻole?
E aha? E a mahi ʻai?
Kūkulu?
ʻAe.
ʻŌ, ʻē. Pehea kēlā mau lā? ʻAʻohe nui nō ka poʻe ma Molokaʻi?
ʻĒ, ʻē.
ʻAno m^^, maloʻo paha ka ʻāina,
o Hoʻolehua?
ʻAe. ʻAʻohe nō e like nō me keia manawa. A, a nui nō ka poʻe Hawaiʻi ma laila.
No ka mea, ʻāina hoʻopulapula nō kēlā, ʻeā? ʻAʻole wau i hele i Molokaʻi. A, hele wale nō wau i Kalaupapa. Ma kēlā lau papa o Kalaupapa. I, no ka lā wale nō. No kēia, a, hana hoʻohau^^, hoʻohanohano o ka hale pule Kalawina ʻo Silawama.
A, i laila nō mākou no kēlā lā wale nō, a hoʻi mai nō. ʻAʻole wau i hiki ma luna o Molokaʻi,
e ʻike ai i nā wahi o Ma^^, Manaʻe, a me nā ʻāina, a, nā wahi like ʻole o Molokaʻi. No laila, ʻaʻole wau kamaʻāina me, me kēlā mokupuni.
ʻAe.
ʻAe. A pehea ka lōkihi o ko ʻoukou noho ʻana i Molokaʻi?
He ʻumi makahiki.
ʻĒ. A pau, pau ka noho ha^^, noho ʻana ma Molokaʻi, hoʻi hou mai nō i Oʻahu nei?
ʻĒ.
ʻĒ.
ʻĒ.
Nui nā keiki. ^^^
Auē. Nui nō kēlā. ^^^ Ke kani mai nei nō paha ka moʻopuna?
Auē, nui loa kēlā. ^^^ Laki nō ʻoe. ^^^ A, ʻo kou kaikunāne, a, ʻo ia paha ka mea aʻu i kuhi hewa no kēia inoa ʻo Pā. No ka mea, aia nō kekahi ʻohana ma He^^, ma Hāʻena paha, ma ia inoa ʻo Pā.
ʻŌ.
He aha?
A, aia nō ʻo ia ke hoʻolohe mai nei? ʻEā?
ʻĒ. ʻO kēia ʻohana Pā, ʻo ia ʻo^^, ʻohana hoʻokahi nō?
ʻAe. A, pehea, hiki nō iaʻu ke nonoi aku iā ʻoe i mele? No ka mea, ua ʻike nō wau, ua ^^^ hana nō ʻoe i kēia ahiahi me nā, me nā hoa hoʻokani, me^^, {amū,} pila. ʻAno, ʻano, m^^, luhi paha kou leo kēia ahiahi, akā, ^^^ ke ʻoluʻolu ʻoe, mea, e hīmeni mai kekahi mele.
ʻO wai ka inoa ka mele?
ʻAe.
Mahalo nui. ^^^ Na Kini^(Kinney) i haku i kēia mele.
He mele hou nō kēia?
ʻO Kini, no Molokaʻi nō ʻo ia?
ʻAe.
Ma mua?
Ua hala ʻo ia i kēia manawa?
ʻAe. He nui ka, nui ka loko iʻa o Molokaʻi, ʻeā?
Pehea kou mau, kou mau lā e, e noho ana ma lo^^, ma Molokaʻi? He, he lawaiʻa ʻia nō ka loko?
ʻEā? Ma, ma ka pili kai ka loko?
Aia nō ma ka pili kai?
Mālama ʻia nō ka loko iʻa?
ʻAe. A pehea ka ʻāina ʻo Hālawa? He noho ʻia e kānaka?
ʻAina loʻi kalo?
{Mū,} nani nō hoʻi kēlā ʻāina, ʻaʻole nō,
ʻaʻole nō wau i ʻike, but,
Ma ka mokulele wale nō wau i kāʻalo ai ma kēlā, ma kēlā ʻaoʻao o Molokaʻi. A.
ʻĒ.
ʻAe, ʻoluʻolu nō, ʻae.
Maikaʻi nō. A, i kēia manawa, e, {amū,} ʻo kāu kāne, ʻo kou inoa ʻo Kema kēia manawa, no ka male nō o kāu kāne ʻo Kema, ʻeā?
Kēia inoa ʻo Kema, no hea? No hea kēia inoa?
Kēia ʻohana?
ʻAe.
ʻAe. Ko, ko lākou ʻāi^^,
ʻāina hānau?
Ua ʻano lo^^, lohe liʻiliʻi wau pili ana i kēia ʻohana ʻo Kema, no ka mea, no Hawaiʻi nō wau i, no Waimea,
Akā, ʻo, ʻo ke Kema aʻu i lohe ai, ʻo ia kēia ʻohana e, i noho ma mua paha, noho nō lākou ma ʻOpihihale^(ʻOpihihali). A he,
kokoke nō i Miloliʻi. But ʻo ia nō ka, a ʻohana kam^^, kamaʻāina o kēlā wahi. ʻOhana nui kēlā.
ʻAe.
Pololei. Maikaʻi nō ka noho ʻana o ka poʻe o Miloliʻi. ʻAe? ^^^
He.
ʻĒ. Hele aku nei nō ʻoe i laila?
{Mū.}
ʻŌ, ka hope loa kēlā.
ʻAe. Well, ʻaʻohe nui loa ka poʻe i kēia manawa. Akā naʻe, he ʻo ia mau nō ka ʻāina.
ʻĒ.
ʻAe.
Kēia ʻohana ʻo Kaupiko.
ʻAe, ʻae. Kahiwa. ʻAe.
Pohina.
A he nui hou aʻe. ʻAe. Poʻe lawaiʻa nō paha ka nui o lākou.
He lawaiʻa.
ʻAe. ʻO ia wale nō. A pehea ka noho ʻana me nā, me nā mākua i Molokaʻi? I laila nō ʻoe i hele ai i ke kula?
ʻĒ.
ʻAe.
ʻO ia?
ʻŌ, ʻō, ʻē. ^^^ Kamaʻāina nō ʻoe me nā mākua o kēia poʻe. ^^^
ʻAe, poʻe keiki kēia. Kēia manawa.
ʻAe. Pehea ka noho ʻana i Molokaʻi?
{Mū.}
Kuʻi nō ʻoukou i kā ʻoukou ʻai?
ʻĒ, ʻē. ʻAe. !!
{Mū, mū.} ʻĀina maloʻo nō kēlā, ʻae.
Kēia manawa, ua nui aʻe nō nā poʻe e noho ana ma Molokaʻi ma ka ʻāina hoʻopulapula, a, lako nō lākou i ʻāina mahi ʻai. A, no ka mea, he ʻohana nō koʻu i laila i kēia manawa, but,
ʻaʻohe nō lōkihi loa ka, ko lākou noho ʻana i laila. Mau poʻe ʻōpiopio nō lākou, a, ʻelua a lāua keiki, a ke hoʻomanawanui nei nō lākou me ka ʻāina hoʻopulapula, ʻāina mahi ʻai. No ka mea, ʻo ka, a, mahi ʻai, ʻaʻohe nō pēia he hana maʻalahi wale nō.
ʻAe.
Nā lā a pau,
hele nō ʻoe i, i ka lepo. ^^^
Mahi ʻai no ke ola. ʻAe. A, i kēia manawa, e, a, hoʻolaha ana au i nā helu kelepona iā ʻoukou, e nā Hawaiʻi e hoʻolohe mai nei i kēia ahiahi. A, e ʻoluʻolu nō e kāhea mai. ʻO ko mākou hoa kipa o kēia ahiahi, ʻo Mrs. Alice Kema. A, ʻo kēia nō ka papahana ʻo Ka leo Hawaiʻi. A, ma muli nō, mea, ka, kēia, ʻo kēia papahana, he kāmau nei nō i ka ʻōlelo o kāk^^, ka ʻōlelo a kākou, ka ʻōlelo Hawaiʻi. No laila, e ʻoluʻolu mai ʻoukou e hoʻolauna mai me mākou ma ka ʻōlelo o ka ʻāina, ka ʻōlelo kanaka. A, eia nō nā helu kelepona o kēia kahua hoʻolele leo. ʻO ia ka helu ʻeiwa ʻelua ʻekolu, ʻole ʻehā, ʻole ʻelua. Me ka helu ʻeiwa ʻelua ʻekolu, ʻole ʻehā, ʻole ʻekolu. Helu ʻe^^, ʻeiwa ʻelua ʻekolu, ʻole ʻehā, ʻole ʻehā. Helu ʻeiwa ʻelua ʻekolu, ʻekahi, ʻewalu, ʻehā ʻehā. A me ka helu ʻeiwa ʻelua ʻekolu, ʻekahi ʻewalu, ʻehā ʻelima. ʻAe. Mahalo i ka hoʻomanawanui ʻana mai i kēia haʻi ʻana i nā helu he loa, he lōʻihi. ^^^ A i kēia manawa e hoʻolaha ana nō kēia kahua hoʻolele i wahi hoʻolaha, a hoʻi hou mai nō.
ʻAe, aloha ahiahi nō kākou. Eia nō mākou. Kēia nō ka papahana ʻo Ka Leo Hawaiʻi. ʻAe, e kala mai. Aloha ahiahi.
Aloha nō. Pehea ʻoe?
Auē. Mahalo.
ʻĒ.
ʻAe.
ʻAe. Eia nō ʻo Hīnano,
ma ʻaneʻi nei i kēia ahiahi.
ʻĒ.
ʻŌ, kala mai iaʻu.
ʻo Kema wale nō aʻu i hoʻopuka ai, ē?
^^^
ʻAe, ʻae.
Yeah, kamaʻāina paha ʻoe me kāna kāne?
ʻĒ. ʻO Keoni.
ʻĒ. Makemake nō ʻoe e kamalio^^ pū me ia?
ʻAe, alia.
Aloha nō kāua.
Aloha ahiahi kāua.
Aloha nō.
ʻĒ, ʻē.
He nani nō ka ʻōlelo a ka makuahine.
ʻŌ.
ʻAe, ʻae.
ʻĒ.
ʻAe.
Auē. ^^^
Auē nō hoʻi.
Mahalo nō ke Akua.
ʻĒ.
ʻĒ.
^^^
ʻĒ.
ʻĒ.
ʻAe.
ʻAe.
ʻO kekahi pilikia nui, ʻaʻohe nō, a, kākou e,
hoʻomau ana i kēia ʻōlelo a kākou.
ʻAʻohe nō kamaʻilio pū me kekahi i kekahi.
ʻAe.
ʻAe, pololei.
Aloha nō.
Koe kākaʻikahi wale nō nā poʻe i koe e,
e kāmau nei nō i ka ʻōlelo.
ʻAe.
ʻĒ.
ʻĒ. Well, mahalo nō wau i kēia hui.
Kēia ʻahahui ʻo Kaʻahumanu.
ʻAe, ʻae.
I kēia mana^^, ʻē
ʻĒ, ʻē.
ʻO ia, ʻē.
^^^
ʻO wai ko ʻoukou Pelekikena i kēia manawa?
ʻAe, ʻae.
ʻĒ. ʻO wai? Ke, ke.
ʻĒ, ʻē.
Ke ʻōlelo mai nei ʻo A^^, Alice Kema i kona inoa. ʻO wai?
ʻO Mrs. uh, Hattie Akana.
Pēia mai ʻo ia ala.
ʻE.
ʻĒ.
ʻĒ.
ʻĒ. Pehea, ke, ke nui aʻe nei nō nā,
lālā o ka hui?
Hō, nui.
Nui kēlā, ʻae?
E hoʻomau aku nō kēia hana maikaʻi a ʻoukou.
ʻAe.
Ua hānau i Kawaihae?
ʻO wai kona inoa?
Auē, ^^^ ʻē.
No ka hui ʻo Pāka?
A, ʻo wai kona inoa?
ʻĒ. Hoʻohei ʻia i ke kaula.
^^^
ʻĒ.
ʻO ia? ^^^
No kona noho ʻana ma laila, ka ʻāina pipi kēlā.
^^^
{Uhu.}
Auē, nui. ^^^
^^^
ʻAe.
ʻAe, ʻae.
U^^.
Kālewa i ka waiū.
ʻAe. ^^^
ʻAe.
Piha, piha i ka malihini.
ʻAe, nui ka loli.
But.
ʻO koʻu inoa ʻo Kauanoe Kimura.
He hapa Kepanī nō wau.
^^^
^^^
Kēia manawa, huikau ke koko.
ʻĒ. Hui nā koko, lā^^, lāhui like ʻole.
ʻAe.
^^^ ʻAe.
ʻAe.
ʻŌ, nui.
ʻĒ, ʻē, ʻē.
ʻŌ, ʻō.
ʻĒ, ʻē.
Well, mahalo nui,
i kēia kāhea ʻana mai.
ʻAe.
Nā Poʻalua nō.
Nā Poʻalua a pau.
ʻĒ.
ʻĒ, ʻē. Aia nō paha ke hoʻolohe mai nei. ^^^
ʻĒ. Mai Hawaiʻi a Niʻihau. Aia nō paha ka poʻe e hoʻolohe mai nei.
ʻĒ. ʻAe. ^^^
ʻŌ, kekahi o lākou?
ʻŌ.
ʻŌ, i neʻi nei nō?
ʻO ia, ʻē.
ʻAe.
ʻŌ, ʻē. ʻAe.
ʻAe.
^^^
^^^ Well, hoʻomau nō i kā ʻoukou hana maikaʻi i loko nō o kēia ʻahahui kaulana,
ʻo ka hui Kaʻahumanu.
ʻAe.
Me ʻoukou pū.
A hui hou.
ʻAe. Aloha ahiahi kāua.
Aloha nō. Pehea ʻoe?
ʻAe, kamaʻāina, ʻae. ^^^
Maikaʻi nō. Maikaʻi kēia ahiahi.
Mahalo i ko ʻoukou hoʻolohe maila.
ʻŌ, mahalo, ē.
ʻAe.
ʻAe. A i ʻole hāʻawi aku iā Palani.
Te^^, ʻo Fred.
ʻAe. A i ʻole, iā Nuʻulani paha?
Yeah.
ʻĒ. Yeah. Ke kali nō mākou iā, i kēia mau,
līpine āu i hana ai. ^^^
ʻŌ, hana nō ka mea hiki.
A.
Ua hiki. Alia.
Aloha nō kāua.
ʻAnoʻai kāua.
Maikaʻi nō.
Pehea ʻoe?
A.
A, aloha nō.
No Kohala?
ʻAʻole.
ʻŌ.
ʻĒ.
Nui nō.
ʻAe.
ʻĒ. Ke, iā ia ʻike, ʻae mai nei ʻo ia ala. ^^^
Kamaʻāina.
ʻĒ.
ʻĒ.
ʻĒ. ^^^
ʻĒ, hiki, hiki. Alia.
Aloha nō kāua.
Aloha nō.
Mahalo kou kāhea ʻana mai.
ʻĒ.
ʻŌ.
ʻAe.
No Molokaʻi ʻoe?
ʻŌ, no hea, o, no hea o Molokaʻi?
No Hālawa nō?
Auē.
ʻĒ.
ʻĒ. Ke luliluli mai nei kona poʻo.
Makemake ʻoe e, e kamaʻilio me ia?
ʻAe, a hi^^, alia.\
ʻAe. Mahalo nui iā ʻoukou a pau i ko ʻoukou kāhea ʻana mai nei i kēia ahiahi. Ua nui nō, nui nō o ka, ka poʻe i kamaʻāina iā ʻoe, e Alice. Poʻe ʻohana nō paha kekahi.
ʻAe.
I ka lohe ʻana nō paha o ka inoa ʻo Molokaʻi, a, ʻeʻe mai nō ka poʻe o Molokaʻi. ^^^ ʻEʻe !!
ʻAe. A pehea kēia manawa, ma mua nō o ka, kani ʻana o ka hola ʻeiwa, ua hiki nō iā ʻoe ke hoʻokani hou mai kekahi mele? Eia nō ʻo, me ʻoe i kēia ahiahi, kou kōkoʻolua hoʻokani pila, ʻo ia nō ʻo Kaniala Akaka. E Kaniala, pono nō ʻoe e hoʻomaʻamaʻa no ka lā ʻāpōpō, kēia ʻaha kī, kī hōʻalu.
Pehea, ua mākaukau?
ʻEā? Mākaukau nō ʻoukou?
ʻEā? ʻAe, ʻo wai ka inoa o kēia mele?
Molokaʻi. No Molokaʻi. ^^^ ʻAe. Hīmeni mai.
Mahalo. Mahalo nui. ^^^ Hanohano nō Molokaʻi i kēia ahiahi. A, e Kaniala, ma mua o kou hele ʻana, ma^^, ua makemake nō e nīnau iā ʻoe i kekahi mau nīnau,
e pili ana i kēia ʻaha kī hōʻalu o ka lā ʻāpōpō. Hiki? No ka mea he haumāna ʻōlelo Hawaiʻi nō ʻoe i kēia manawa ma ke kula, kulanui o Hawaiʻi. Hiki nō iā ʻoe ke kamaʻilio mai me aʻu?
ʻAe. ʻO wai ka inoa o kā ʻoukou hui hoʻokani pila?
ʻO Nā Hoaaloha.
ʻEhia ʻoukou ma kēia k^^, hui?
ʻŌ.
ʻEkolu.
ʻO wai, ʻo wai ʻoukou? ʻO ʻoe nō kekahi, a ʻo wai hou aʻe?
ʻOukou ʻekolu.
ʻAe, pehea, ua hoʻomaha, mea, hoʻomaʻamaʻa ana ʻoukou no ka lā ʻāpōpō?
Nui ka hana. ^^^
Na wai i aʻo iā, iā ʻoukou i kēia kī hōʻalu? Na ʻoukou nō? Na wai i, i aʻo iā ʻoukou i ke kī hōʻalu?
Nāu nō i aʻo iā ʻoe iho.
ʻAe. Well, mahalo nui. E hele ana nō mākou e ʻike iā, hoʻolohe iā ʻoukou i ka lā ʻāpōpō.
I ka hola ʻehia e hoʻomaka ai?
Hapalua hola ʻehiku.
Ma ka Coral Ballroom,
o ka Hōkele,
Hilton Hawaiian Village.
Hilton Hawaiian.
ʻAe. Mahalo nui iā ʻoukou.
No ka mea, poʻe o, poʻe keiki ʻōpiopio nō ʻoukou. ^^^
ʻAe. Hoʻomā^^ a, hoʻomākaukau no ka lā ^^^ ʻāpōpō. Mahalo kou hele ʻana mai i kēia ahiahi.
ʻAe. A mahalo nui iā ʻoe e Alice i kou hele ʻana mai i kēia ahiahi e hoʻolauna pū me mākou ma ka ʻōlelo makuahine. A n^^, mahalo nui iā ʻoukou a pau e nā Hawaiʻi e hoʻolohe mai nei i kēia ahiahi.
A hui hou aku i kēia Poʻalua aʻe.
Aloha iā ʻoukou a pau loa i ka ʻāina ʻē.
ʻAe. Hana wau ma neʻi i, i nā, i ka pō. I ke ao, hele wau i hana i Pālolo e kōkua i kuʻu m^, mau poʻe Hawaiʻi ma laila, a me nā poʻe ʻāina ʻē.
Kaʻu hana i Waikīkī i ka pō, hele wau e pāʻani pila i ka hotel Waikīkīan, me nā hoa, Mrs. Tillie Heen, ʻo Mary Lucas, ʻo Evelyn Chang, a me kona kāne, Harry Chang.
ʻAe.
Pāʻani pila a me hīmeni.
Hīmeni i nā hula, hīmeni i nā, hīmeni,
ka ʻāina.
Na Mrs. Heen a me Mary Lucas, lāua, hana i kēia hana ʻumikūmāono makahiki.
Na Mrs. Chang, ʻumikūmāhik^^, ʻumi,
ʻUmi makahiki.
ʻO wau, ʻelima makahiki wale nō.
ʻAe.
ʻAe. Hīmeni Hawaiʻi a me hapa haole, a me haole pū.
Kōkua m^^, wau iā lākou i ko lākou noho ʻana. Hoʻokipa ko lākou ʻohana me nā keiki. Inā he mea lākou e makemake ai, hele mai lākou i kuʻu hale.
I loko o ka ʻāina ʻo Jarrett Intermediate School. And.
ʻAe. A, ʻo ka hui mākou e hana ma lalo,
ʻO ka inoa ʻo Honolulu Community Action.
ʻAe.
Kēlā ko mākou hana.
He hana, he hana hauʻoli. He hana koʻikoʻi.
He hana kaumaha. Akā, you know, loaʻa lākou ko lākou pono. He hauʻoli mā^^, kākou a pau loa.
ʻAʻole.
No ka mea, kēia mahina ʻo Iune kanakolu, pau ana, ʻo wau, akā ʻo ka haku nui, pau ana lākou iā Setemapa.
ʻAe. No ka ho^^, hōʻoki ʻana i ka kālā.
Pau ana ko mākou hana.
Pololeʻi^(Pololei).
Pololeʻi^(Pololei).
Ha^^. ʻO koʻu wahi hānau, aia i Honolulu, Oʻahu.
ʻAe.
Ke kaona ʻo Honolulu. I loko o ke kaona ʻo Pālama.
ʻUmikūmāiwa ʻumikūmāwalu.
Ka inoa o kuʻu makua, mau mākua, David Kalauhala Pā, Kathrin Kapohuolahaina Rowan.
ʻO koʻu kā^^, a, makua kāne, kona home i Peʻahi, Maui.
A, koʻu makuahine, kona home i Heʻeia, Oʻahu.
ʻAʻole. {Mū,} ma waena o.
Kēia ʻāina, i loko o Peʻahi, Paʻuwela, a me Huelo.
Pāʻia.
Ma ka, ma ka kaona ʻo Pāʻia. Kēlā wahi.
ʻAe.
Koʻu mau kūpuna, mai Laupāhoehoe, Hawaiʻi.
And koʻu kupuna wahine, mai Peʻahi, Maui.
ʻAe.
ʻAe.
Hānai wau i Oʻahu, i ka makahiki ʻumikūmāhā, hele mākou i ka ʻāina hoʻopulapula i Hoʻolehua, Molokaʻi. Kēlā ka manawa loaʻa kuʻu pāpā i, he ʻāina. ʻO ka ʻohana, he, he ʻohana nui o mākou. ʻEiwa nā keiki. And koʻu kaikunāne, noho ʻo ia i Kauaʻi. Kona inoa, Joseph Pā. Akā kēia manawa, eia ʻo i^^, eia ʻo ia i Honolulu, mākaʻikaʻi ana.
N^^, a nāna i mālama iā mākou i Molokaʻi, e lawe i hoʻouna i ko mākou mea ʻai, a me ko mākou noho ʻana.
Neʻe mākou i Kalamaʻula mua, a, ʻo ka makakiki^^(makahiki) ʻo ka makahiki ʻumikūmāiwa, iwakāluakūmālima.
Kēlā ka manawa, hele mākou i Molokaʻi e noho ai.
Na kuʻu,
A, na kuʻu pāpā me kuʻu mau kaikunāne, lāua e,
Mahi ʻai.
Kūkulu ka hale.
And hele mākou mai Kalamaʻula i Hoʻolehua e noho ai.
He nui ka poʻe, akā kākaʻa^^(kākaʻikahi) loa ka hale.
He nui ka hana. He mahi ʻai i ka ʻāina. M^^.
Kēlā manawa,
he maloʻo no ka mea, ʻaʻole loaʻa wai like pū kēia manawa.
ʻAe.
{Mu.}
{Mū.}
He ʻāina maikaʻi. Nui ke aloha i loko o kēlā ʻāina.
He nui ka poʻe hāʻawi i ke aloha.
Noho wau i Molokaʻi ʻumi makahiki.
ʻAe.
Ho^^, Hoʻi hou wau i Oʻahu nei.
Noho wau ma neʻi. Loaʻa wau i kuʻu kāne. And, loaʻa wau i ka hana,
and noho wau i ka hana, and mālama wau i kuʻu k^^, mau ʻohana,
keiki.
ʻElima keiki kāne, ʻelua kei^^, kaikamāhine.
A, ʻumikūmāhā, ʻumikūmāwalu moʻopuna i loko o kuʻu ʻohana.
ʻAe, he ʻohana lākou iā mākou. Akā,
i loko, i ka ʻōlelo ʻana o kuʻu makua kāne, distant,
How do you say distant?
A lākou nā ʻohana i Kauaʻi.
ʻAe.
Kēia mele, kaʻu e mele ana, no ka ʻohana o Theodore Kinney. Nāna e haku i kēia mele.
Ka Manaʻo Nō Ia.
Ka Manaʻo Nō Ia
> Ka manaʻo nō ia, ua nui kina naʻi^^(e ka ʻupu a naʻe)
Nā hono aʻo Piʻilani i ke kū kilakila
ʻO ka ʻoi nō naʻe kuʻu home hānau
Me Molokaʻi Nui, ʻāina uluwehi, ka heke nō ia
Ka manaʻo nō ia, ʻo ka ʻupu a naʻe
Nā hono aʻo Piʻilani aʻi ke kū kilakila
ʻO ka ʻoi nō naʻe kuʻu home hānau
Me Molokaʻi Nui ʻāina uluwehi, ka heke nō ia
ʻAe.
ʻAʻole. He mea, he mele kahiko kēia.
Noho ʻo ia i ka ʻāina hoʻopulapula i Kalamaʻula. No ka mea, he kumu ʻo ia i ka aʻo ka ʻōlelo Hawaiʻi.
And uh,
Ma mua.
ʻAe, ua hala ʻo ia.
ʻAe, nui.
He loko,
ʻAe.
ʻAe.
Mālama ʻia nō ka loko i^^, loko iʻa. ʻAʻole hele nā poʻe a pau, you know.
Ka manawa wau noho laila, noho nā poʻe Hawaiʻi i laila, nā poʻe kānaka. He ʻāina.
Loʻi kalo, ʻāina, beautiful,
N^^, n^^, nan^^, nani,
nani ʻo Hālawa.
He nani kēlā ʻāina.
And nani ka poʻe i, e noho i laila.
Mai^^, ʻoluʻolu lākou.
ʻAe.
Kuʻu kāne.
Kēia ʻohana, hele mai, mai Miloliʻi, South Kona, Hawaiʻi.
Kēlā ko lākou,
ha^^, hano.
ʻAe.
ʻAe.
He.
ʻAe. Hoʻokahi inoa and nā ʻohana a pau, he ʻohana lākou.
i.
Maikaʻi.
He hana nui, no ka mea, hele lākou i ka lawaiʻa,
A, he makahiki loa wau e hele ai, no ka mea, i ka makahiki, ʻelima makahiki wau, ʻaʻole hele i Miloliʻi. Kēlā ka manawa.
How you say last time?
Ka hope loa o kuʻu kāne me aʻu, hele wau i laila.
He noi^^(nui), a, he n^^, e, nui nā ʻohana ma laila.
Kuʻu sister in law, Mrs. John ʻApo,
Nancy ʻApo, a me,
Kaupiko, he ʻohana lākou no mākou.
Pohina family.
ʻAe. Pohina ʻohana.
ʻAe.
Ko lākou hana.
ʻAe, hele wau i ke kula i Hoʻolehua. ʻO ka māmā o Neb Chillingsworth, hele ʻo ia me aʻu i ke n^^, kula i Kalamaʻula.
ʻO ka māmā o Kenneth All,
ʻO ia, he kumu kula ʻo ia,
Ka manawa ko mākou hele ʻana i ka kula i Kaunakakai.
Poʻe keiki.
{Mū, mū.} Pololeʻi^(Pololei).
Maikaʻi ka noho ʻana.
Maikaʻi.
ʻAʻole i, i mākou i Hoʻolehua e hana kēlā. Ka poʻe i Hālawa. Hana lākou i kēlā ʻano hana.
No k^^, no ka mea, kanu mākou i ka meaʻai. Pumpkin, ka ʻuala kahiki.
ʻAe. ʻAe.
{Mū.}
ʻAʻole. He hana,
koʻikoʻi kēlā.
ʻAe.
ʻAe.
Aloha ahiahi.
Maikaʻi.
ʻAe.
Kuʻu kāne.
A.
ʻAe.
A ʻaʻole. Kuʻu kāne, kona inoa is, a,
Keoni. ʻAe. Keoni Ana Kema.
A.
A, no. A, kēlā nā keiki o kona kaikunāne.
Ko, ko lākou pāpā, kona, ko lākou pāpā, ka inoa e, ē, Thomas.
ʻAe.
ʻŌ.
A, koʻu kāne, he, he inoa,
A, ʻaʻole Keoni, e, kāhea lākou i, a, Keoni Hapa.
Maopopo ʻoe?
A, kēlā kona inoa pāʻani ia, hāʻawi iā ia.
O Molokaʻi
ʻAe.
Mahalo.
M^^, maopopo wau i kēlā ʻohana.
No ka mea, hīmeni wau i ka papa hīmeni me, ko, ko lākou pāpā.
{A.} Hāʻawi iā ia kona, kaʻu aloha.
Mahalo.
ʻAe.
Aloha.
Aloha ahiahi.
David Kalauhala Pā.
{A.} Aloha mai.
ʻO kēlā ku^^.
ʻAe. Kēlā kuʻu kaikunāne.
Mahalo iā ʻoe e lohe iā mākou.
And makemake mākou i nā hana, ka hana pololeʻi^(pololei). Inā, e, he, e, he hewa ana, makemake wau iā ʻoe e ʻōlelo iā mākou.
^^^
Maha^^.
A, a.
Mahalo iā ʻoe.
ʻAe.
Aloha.
Aloha ahiahi.
ʻŌ. Mahalo.
Maikaʻi.
A, kēlā hana, i, i ka pō wale nō.
A. ʻAe, ʻae, ʻae.
ʻAe.
Hana ʻoe, maikaʻi ka hana a,
Kamehameha.
ʻŌ, mahalo iā ʻoe, Sarah.
^^^
ʻAe.
{Mū,} ʻō.
Mahalo kou lokomaikaʻi.
Mahalo.
ʻAe.
ʻĒ.
ʻAe. Aloha.
Aloha.
Aloha mai, Hanalei^(Hanalē).
^^^
Maikaʻi.
He aha kāu hana e noho ma ka,
huaʻōlelo e lohe kou pepeiao iaʻu.
ʻŌ.
Pehea kou ʻohana?
Maikaʻi lo^^,
maikaʻi mākou.
A, mahalo iā ʻoe.
^^^ ʻAe.
^^^
Mahalo iā ʻoe Hanalēi^(Hanalē).
^^^
ʻAe.
No. Kuʻu, a, makuahine, a,
Grandmother.
ʻAe.
A, kuʻu, ma^^, kuʻu makuahine,
Aia ʻo ia mai Heʻeia mai.
{Amū,} mai Maui mai.
ʻAe.
ʻOhana Lani.
ʻAe.
Ka in^^, ka inoa he Lani.
Ko^^, kona inoa,
ma mua e male i kuʻu kupuna kāne.
Kuʻu tūtū kupuna kāne.
{A.}
{Uhu.}
Right.
{Aha.}
Maikaʻi ʻo ia.
ʻAe.
ʻAe.
^^^ Maikaʻi lākou.
A, mahalo iā ʻoe.
ʻAe.
ʻAe.
ʻAe.
Pololeʻi^(Pololei).
Pololeʻi^(Pololei).
A n^^, a i kēia manawa, aia ʻo ia i, i Liliha Street, i, {mū.}
Hoʻi ana ʻo ia i ka lā ʻāpōpō.
ʻAe.
ʻAe.
A, ua pau kona,
Right. Retire.
A, pahu leka?
I ka pahu leka.
And then hele ʻoe i ka kela i ka, nā, like pū me ʻoe, hele i ke kela,
like me ʻoe.
ʻAe.
Right.
Pololeʻi(Pololei).
So, no laila, retire ʻo ia. Noho ʻo ia i Kalihi Wai i Kauaʻi.
A, mahalo iā ʻoe.
Aloha.
Nunui ka poʻe e kali ana e !! mai.
^^^
Hele mai ʻoe ma neʻi e walaʻau ai, a noho wau e lohe iā ʻoe.
ʻEleu?
Nānā ʻoe, he kanaka piha.
ʻO ia.
Inā hele mai ʻoe nānā iā ia,
he kanaka piha.
Mahalo.
He nui lākou.
Nui nā poʻe.
A.
Aloha mai.
Alohe.
Aloha.
ʻAe.
ʻAe.
Aloha ahiahi.
Mahalo.
Aloha ahiahi. Aloha ahiahi.
ʻAe.
A, lohe wau.
A, kēlā, ʻaʻole he ʻohana no kuʻu kāne.
Kuʻu inoa, ma mua wau, male iā Kema, he Pā, Alice Pā.
From Hoʻolehua. Mai Hoʻolehua mai. Hele mākou i ka ʻāina hoʻopulapula.
A.
ʻAʻole. ʻAʻole. ʻAʻole.
A, ʻaʻole kēlā he ʻohana no kuʻukāne.
ʻAe.
Mahalo.
Iā ʻoe pū.
Aloha. Bye bye.
ʻAe. He poʻe ʻohana, he poʻe aikāne, hoaaloha,
Nui nā hoaaloha.
Mahalo iā lākou a pau loa.
Yeah.
Molokaʻi. Molokaʻi something.
Molokaʻi Nui A Hina
> Ua like nō a like lā me kuʻu one hānau
Ke poʻokela i ka piko o nā kuahiwi
Mai Molokaʻi Nui a Hina
ʻĀina i ka wehiwehi
E hoʻi nō wau e pili
E ka makani ē
Pā mai me ke aheahe
ʻAuhea kuʻu pua kalaunu
E ka makani ē
Pā mai me ke aheahe
ʻAuhea kuʻu pua kalaunu
Ua nani nā hono aʻo Piʻilani
A i ke kū kilakila o nā ʻōpua
ʻO kuʻu pua kukui, ʻāina ʻo Lanikāula
ʻO ka lani wai ʻolu lana mālie
Ua like nō a like lā me kuʻu one hānau
Ke poʻokela i ka piko nā kuahiwi
Mai Molokaʻi Nui a Hina
ʻĀina i ka wehiwehi
E hoʻi nō wau e pili
{Mū.}
ʻAe. ^^^
## ʻAuhea ʻoukou e nā makamaka. E hoʻolohe mai iā mākou, nā ʻōpio o ke Kulanui o Hawaiʻi. E lohe ana ʻoukou i nā mea e pili ana i nā hana a me nā ʻike a nā kūpuna i aloha nui ʻia. E hoʻolele ana ʻo Ka Leo Hawaiʻi i kēlā me kēia Poʻalua. E hoʻomaka ana kēia hoʻolele i kēia manawa, ka hola ʻewalu o ke ahiahi.
## Aloha e Hawaiʻi. ʻO neia ka hola ahiahi, hapalua hola ʻewalu, eight thirty p.m.
ʻŌ, maopopo !!
^^^
ʻAe.
ʻAe.
ʻO Nā Hoaaloha,
ka inoa. ʻAe.
A, ʻekolu.
ʻEkolu.
ʻAe.
ʻO wau, a me ʻElekona Akamine a me Keoki MacGuire.
ʻAe.
ʻAe, pehea, ua hoʻomaha, mea, hoʻomaʻamaʻa ana ʻoukou no ka lā ʻāpōpō?
^^^ ʻAe. ^^^
ʻO, ʻo wau wale nō.
ʻAe.
ʻAe, mahalo nui.
A, hapalua hola ʻehiku.
ʻAe.
ʻAe.
Ma ka Coral Ballroom, a,
Hilton.
ʻAe.
ʻAe, mahalo nui iā ʻoukou.
ʻAe. Noʻu ka hauʻoli.
Aloha ahiahi, Kauanoe.
Maikaʻi nō. ʻO ia mau nō i ke alo pali.
Ka^^.
Kāhea aku nei wau iā, iā, {amū,} KCCN.
Pane mai ʻo mea, ʻo Hīnano i ke kelepona.
Yeah.
ʻŌlelo aku nei wau iā ia.
ʻŌlelo aku ʻoe iā Kauanoe, nīnau aku i kēlā wahine, ʻo wai lā ka inoa o kāna kāne.
ʻŌlelo.
ʻŌ. ʻŌlelo mai nei ʻo Hīnano iaʻu, a alia iki ʻoe, ʻo,
nāu nō e nīnau aku. ʻŌ.
Kolohe ʻo Hīnano iaʻu.
ʻO wai m^^, ʻo wai ka inoa?
ʻO Keoni?
A, hiki.
Mahalo.
Aloha ahiahi. Pehea ʻoe?
ʻŌ. Hoʻolohe aku nei wau iā ʻoe. A, lohe aku nei wau, kāu kāne, no Kona nō, a?
Mea.
A, ʻOpihale^(ʻOpihihali)?
Miloliʻi?
ʻŌ. ʻO ia. ʻOhana like nō paha, me mea, me Sara Hopfee mā? ʻAʻole?
Keoni?
ʻŌ. A, mea, ʻo Kāwika Kema, ʻo wai?
ʻO Thomas Kema mā, ʻokoʻa nō?
ʻŌ, ʻō, ʻō.
Thomas. Pololei.
{Amū,} poʻe kamaliʻi a Thomas Kema. ʻO wau, kamaʻāina iā lākou. Ua hele mākou i ke kula ʻo, mea, Hoʻokena.
No Kona nō wau, Hoʻokena.
ʻO Keoni?
ʻŌ.
No ke aha i kāhea ʻia ʻo ia kē^^, kēlā inoa? Keoni Hapa. ʻO Keoni Hapa.
ʻŌ. Lohe aku nei wau iā ʻoe e hīmeni mai nei i ke mele o, {amū,}
Molokaʻi.
Uʻi, uʻi.
Hoʻokahi kaikamahine, hana me mākou, i loko o ko mākou keʻena. No, no Hālawa nō ʻo ia. Kona inoa hope ʻo Kawaʻa.
ʻŌ.
ʻŌ, ʻō. Aia nō ʻo ia me mākou i ko mākou keʻena.
A, hiki. Mahalo nō paha kēia hui ʻana. A hui hou aku nō kākou i kekahi wā pono.
A mahalo. A hui hou.
Aloha.
Aloha mai.
Pehea, pehea mai nei ʻoukou?
Mahalo. A, pehea ʻoe?
Maikaʻi nō.
Maopopo maila iā ʻoe?
^^^
ʻAe. !!
ʻAe.
ʻAe. Ua hoʻi hou mai au i Honolulu nei.
Aia wau i uka nei o Puʻunui.
Ke noho nei au me kaʻu keiki.
Ae. A,
lohe aku nei hoʻi au i kou, kou hoa launa o kēia ahiahi.
ʻO ia hoʻi.
A.
ʻO ia? ʻAe.
ʻAe.
ʻAe. Ka hīmeni kēlā a kuʻu hoahānau.
Yeah, ʻo Clarence Kinney, koʻu hoahānau kēlā.
ʻAe.
He wahi nīnau kaʻu e makemake nei e kamaʻilio pū me ia.
Ae, aloha. Hoʻolohe aku nei au i kā ʻou^^, i kā ʻolua kamaʻilio ʻana i kēia pō. A lohe aku nei au iā ʻoe e ʻōlelo ana no Laupāhoehoe mai kou kupuna kāne.
ʻAe. No ka mea, no Laupāhoehoe nō wau.
ʻAe. Aloha nō. A maopopo nō iaʻu, ʻo Joe Pā,
e noho nei i Kauaʻi.
ʻAe. ʻO ia koʻu mea i, i hoʻokani aku nei. Mahalo nui ko ʻoukou hoʻomau i loko o kēia hana.
ʻAe.
^^^
Ke, ke nanea nei au i ka hoʻolohe aku iā ʻoukou. A ke noi nei iā ʻoe e, e hoʻomau aku nō i ka ʻōlelo Hawaiʻi a kākou. ʻOluʻolu, ʻoluʻolu nō ʻoe e hoʻomau i kā kākou ʻōlelo.
A mahalo nō iā ʻoukou i kēia pō. Ke hoʻolohe nei au i kēia, kēia hana a ʻoukou i kēia pō. A ke kipa mai nei kaʻu poʻe haumāna, kēia pō. E a^^, e aʻo ana au i ka hoʻokani pila i kēia poʻe kamaliʻi. Ua hōʻea maila ko lākou kaʻa i kēia manawa, no laila,
e hōʻoki kāua i kā kāua kamaʻilio ʻana.
ʻAe. Mahalo iā ʻoukou i kā ʻoukou hana o kēia pō. A hui hou aku.
ʻAe. Aloha nō.
ʻAe. Aloha.
^^^ Hoʻolo^^, malihini wau, a, no ka lohe kēia leo wa^^, Hawaiʻi o kuʻu māmā, no laila, ʻo ia kuʻu mea mamake e,
ʻōlelo iā ʻoe.
ʻAe. Koʻu inoa, Lokelani Watkins.
Lokelani Hai.
Koʻu wahi hānau ʻia ai, koʻu māmā, i Kalihi Waena.
Honolulu nei.
And uh, hānau nō hoʻi au, ʻumi aʻu mau keiki a nunui ʻino.
ʻAe. Ua piha wau, kanawalu. Ke hele nei i kanawalukūmāhiku i loko o October.
ʻAe.
^^^ No laila,
k^^, ka leo, ka aʻo ʻana a kuʻu māmā iaʻu,
ʻaʻole wau poina. Akā, kaʻu poʻe keiki, ʻaʻohe namu Hawaiʻi. ^^^
No ka mea,
ua huikau nō hoʻi ka male ʻana, nā kaikamāhine, poʻe, koa haole keiki haole koa,
male haole wale nō,
kaʻu poʻe moʻopuna pau loa he poʻe keiki,
hapa haole, auē.
^^^
A.
{A.} Aloha, aloha wau i ka leo Hawaiʻi, no ka mea, aloha kuʻu māmā, ua pau lākou, pau loa.
Ua pau loa kuʻu pāpā, kuʻu māmā, koʻu poʻe tūtū,
Ua pau loa i ka make.
ʻAe. A.
ʻO nā.
ʻAe, nō hoʻi. Aia a hele wau, komo wau i ka Hui Kaʻahumanu.
A ma laila wau, namu akula ia poʻe māmā.
Ke hele wau i ka Hui Kaʻahumanu, a hauʻoli aʻela, walaʻau Hawaiʻi mākou ma laila.
ʻAe.
Kaʻahumanu, helu ʻekahi kēlā. Aloha nā tūtū.
Aloha iā Māmā mā. ʻAe? A ʻo ia kaʻu hui hele nei k^^,
Poʻakahi nei, Poʻakahi nei, a hele mau i ka hui.
Maʻi aku nei hoʻi au, kēlā mau pule aku nei, kēia polū hou o kēia manawa.
A loaʻa wau i ka maʻi, auē nō hoʻi, hele i ke kauka,
a ua,
A, hāʻule aku nei hoʻi kuʻu Pelekikena, aloha nō hoʻi ʻo M^^, Mrs. Smythe.
Pau ʻo ia, a he Pelekikena hou kēia wahine Hawaiʻi nō. But uh, kala mai ʻoe iaʻu ma ka inoa o ka, nā helehelena wale nō au, ke nānā i ka helehelena, alright, a walaʻau. Po^^(poina) ka inoa, a ʻaʻohe hiki iaʻu paʻanaʻau,
He wahine Hawaiʻi maoli kēia.
ʻAʻole i !!
ʻAʻole wau.
Yes.
ʻŌ.
A, ʻo ia pololei kēlā, no ka mea, ʻaʻole wau paʻanaʻau kona inoa.
ʻAkahi nō wau,
ʻike aku nei iā ia i ka Poʻakahi nei.
A komo.
ʻAe. Komo hou mai nei. ʻEono a, ka^^, wāhine i ka Poʻakahi nei. ʻEono.
Nui kēlā.
Hauʻoli.
Yes. ʻAe.
Mahalo. A koʻu tūtū hānau Kawaihae, you know. No Kawai^^,
ʻAe, koʻu ku^^, ku^^, kupunahine, no Kawaihae ʻo ia.
^^^ A, koe kēlā, ua, a, poina, ē?
Koʻu pāpā, paniolo.
Yes.
^^^ A, koʻu, koʻu tūtū, hele i Kawaihae, a loaʻa kuʻu kupunahine m^^, lawe mai i Honolulu male iā ia.
A. A. ^^^
Lawe mai ʻo ia iā ia a Honolulu,
male, a ʻo ia ʻo Vīkoli, Vīkoli koʻu tūtū. ʻO ia Pūkīkī, uī waiū helu ʻekahi o Honolulu nei i kēlā manawa.
^^^
^^^
Yes.
ʻAe. ^^^ A ma laila koʻu tūtū wahine i hānau ai, a my goodness, ʻeā, ʻeiwa keiki kāne,
ʻAe. ʻEkolu wāhine. ^^^
Laki nō hoʻi, loaʻa ka poʻe keiki a, ha^^, ʻuī waiū i kēlā manawa, la^^,
kālewa waiū ma ka kikila, you know.
ʻAe.
A hele nō wau kōkua iā tūtū, kālewa. ^^^
Yes.
I ka poʻe kauhale ma laila kēlā manawa.
Kēia manawa, Honolulu nei hoʻi, ua piha loa i ka malihini.
Piha, and uh, nui nā change around.
Loli, ʻae.
ʻO wai kou inoa?
!!
ʻŌ, ^^^
Nānā ʻoe. Kēlā manawa, koʻu, kēlā manawa, wau, kamaliʻi kaikamahine ʻōpiopio, auē, Pākē wale nō ka poʻe kāne. ^^^
He, he nui !!
Yeah. Ua hui^^, {mū.}
?? Yeah. ^^^ Yeah, sure.
ʻAʻole pilikia, as long good kāne mālama like pū me aʻu.
Make ka kāne, ka pāpā o kāʻu poʻe keiki, a male wau iā ia nei.
Piha māua twenty-five years i kēia wā, i kēlā pule aku nei.
ʻAe, kēia haole, hele mai i Honolulu nei i ka wā e kaua nei nō hoʻi.
A, ʻaʻohe nō i, ua pau nō hoʻi kona ʻohana, pau loa i ka make.
A, laki hele maila i Honolulu nei, loaʻa iā Leke^^, Lokelani, a paʻa loa iā Lokelani nei.
^^^
So. ^^^
Yes, ma, ʻo ia kuʻu mea, ma^^, hoʻolohe wau iā ʻoe walaʻau.
ʻŌ. E.
Yes.
Yes, good, good, good.
A ua hahaʻi wau i kekahi mau hoaaloha, e hoʻolohe ʻoukou every Tuesday evening, ʻaʻole poina. Aia paha ke hoʻolohe maila, e !!
e Lokelani. Aia ʻo Lokelani ke walaʻau mai nei. ^^^
Yeah, I think so.
Ka poʻe o Kauaʻi, ua kū mai nei, aia i Honolulu nei.
ʻAe, ʻo mea,
Mrs. Pā, Grace Pā.
ʻĒ. No, hele maila nō i ka hui Kaʻahumanu. No Kaʻahumanu nō ʻo ia.
Yes. Lākou pau loa Kaʻahumanu. Members of Kaʻahumanu.
And hana ana pāʻina paha ka lā, he lā hānau ana paha, nā, nā, hana ana ʻo Kaʻahumanu party, kēia moku, hele mai nei hoʻi mai Kina mai.
Kēlā moku, a, kēlā moku Pākē, ua kū mai nei a aia i Honolulu nei.
A i laila ana kā kā mākou pāʻina., ^^^
He^^, hele a ʻai laiki Pākē. ^^^
ʻŌ.
Mahalo iā ʻoe a nui loa. Na ke Akua nō kāua,
kākou kōkua.
OK. Thank you.
Mahalo. ʻAe.
Aloha kāua e Kauanoe.
ʻŌ, maikaʻi. ʻO ʻIlialoha kēia.
Pehea ʻoe? !!
!! Maikaʻi kāu hana ma ka pahu hoʻolele leo.
A, pono he mau līpine kaʻu nāu, ʻeā?
!! i hoʻouna iā Kiana !!
E kiʻi au i nā līpine.
ʻO Palani?
ʻO ia?
ʻŌ, ʻae, ʻae.
Nuʻulani, ʻae.
ʻO ia.
ʻAʻole maikaʻi loa nā līpin^^, līpine, akā, he mau līpine.
ʻAe.
Hiki iaʻu ke kamaʻilio me Alice?
ʻAe.
Aloha e Alice. ʻO Sarah kēia.
Pehea ʻoe?
ʻŌ. Maikaʻi. Maikaʻi kāu hana ma ka hōkele?
ʻAe. ʻAno leʻaleʻa paha?
^^^ Ua hoʻomanaʻo ʻoe i kā māua, kā kāua hana ma ka hale hōʻikeʻike ʻo Kamehameha?
^^^
ʻAe.
Nui ka maikaʻi. Auē.
!! e like me ʻoe.
Auē. Ua hoʻolohe au i kou leo ma ka pahu hoʻolele leo.
ʻŌ. Manaʻo wau, pono nō wau e kelepona e kamaʻilio me ia.
ʻŌ.
ʻAe.
Mālama iā ʻoe iho.
ʻAe.
A hui hou aku.
Aloha.
ʻĒ. ʻAnoʻai.
Auē. Pehea ʻoe?
ʻAe.
Maikaʻi, maikaʻi.
A, ʻo Henry Meheʻula kēia.
Aloha nō.
ʻAʻole.
ʻOha^^, poʻe ʻohana nō hoʻi kēlā.
ʻĒ.
Nui kēia ʻohana Meheʻula.
ʻAe. Hoʻolohe aku nei au iā, i^^, iā Mrs. Kema.
ʻAe. Ua kamaʻāina nō wau iā ia.
ʻAe. Kamaʻāina, kamaʻāina.
No ka mea, ke hoʻolohe aku nei au.
A lohe aku nei au, ʻō, Mrs. Kema. A.
ʻŌlelo aku nei au, ke hahaʻi aku nei au i kuʻu wahi, a, kuʻu wahi hoa, a, ʻo Alice kēia?
Auē nō hoʻi. ʻEleu nō. Mamake wau walaʻau iā ia.
ʻĒ.
ʻŌ, aloha mai, ʻAlisa.
Pehea ʻoe?
ʻŌ, well, ʻae. !!
ʻAe.
^^^ Kaʻu hana kēia ia, nā ha^^, nā Poʻalua a pau loa, hoʻolehe^^ ihola, hoʻolohe wau i kēia ala lele,
a, hauʻoli au.
Maikaʻi, maikaʻi. Pehea ʻoe me ka ʻohana?
{A.}
ʻŌ, pololei. Hauʻoli kuʻu lohe, hoʻolohe nei kēia iā ʻoe,
Auē nō hoʻi. Aia nō kā ʻoe ke pāʻani pila mai nei?
A, ʻeleu nō. Hoʻopaʻa maoli nō ʻoe?
A.
ʻEleu nō ʻoe.
Kā^. ʻĒ.
Hoʻolohe aku nei au iā ʻoe, ʻo ia hoʻi, kou makuahine, no, no Maui mai?
ʻŌ.
A ʻo ia?
ʻŌ. {Uhu.}
ʻĒ.
ʻŌ. ʻŌ. Kou kupuna, mea, mea, makuahine,
Uh yeah. Mai Maui mai?
A, ka ʻohana hea?
Lani?
{Mū.} No ka mea, kuʻu māmā, ka, kona poʻe ʻo^^, ʻohana, no Maui nō. ʻO mākou like nō. A.
ʻŌ.
ʻO ia?
ʻŌ.
Yeah. ʻO kuʻu kua^^, kupuna kāne, ona, ʻo ia nō ʻo Tilton.
ʻĒ.
Laʻa Tilton.
ʻĒ.
A, hauʻoli. Pehea ʻo mea, ʻo Kāwika?
ʻO ia.
ʻIke aku u^^, ʻike aku wau iā ia i kēlā, kēlā pule aku nei i mea, i Liliha.
ʻĒ. A, nānā aku nei au, auē nō, ʻo ia mau nō ka nui o ke kino.
ʻŌ.
ʻŌ, mahalo nui iā ʻoe. Hauʻoli kuʻu lo^^, hoʻolohe, hoʻolohe ʻana aku nei iā ʻoe. Hoʻolohe aku nei au, auē. I kuʻu hoʻopuka ʻana mai nei i ka mea, iā, iā Joe.
A, hoʻomanaʻo nō hoʻi, a, noi^^, nō hoʻi au, ʻo ia hoʻi, i kona wā e noho ana i mea, i Pauoa, hoʻomaopopo ʻoe?
ʻAe. Kona wā e hoʻone^^, noho ana i Pauoa. I ko mākou, i ko kākou ?? noho ana i mea, i Molokaʻi. Hoʻomaopopo ʻoe?
ʻAe. Holo mai au me, mea, me, a, me Kāwika. ^^^ Noho mākou me ka, me Kiō. !! i Pauoa.
ʻĒ. I Pauoa.
ʻAe. Auē nō hoʻi. Aia ʻo ia i Kauaʻi?
ʻŌ.
I Kauaʻi?
ʻŌ. Aia ʻo ia i Kauaʻi e noho mai nei?
A he aha kāna hana?
ʻŌ. Retire ʻo ia?
Ō, ʻō, ʻō, ʻō. ʻŌ. No ka mea, i loko, ʻo ia ka mea, ka, a, paʻa kela, ē?
ʻŌ, ʻē.
ʻAe, ʻō.
Yeah.
ʻAe, ʻae. ʻAe. No ka mea, i kēlā wā i, a, i, a, i, a, kuʻu hui ʻana me ia,
a, i, i loko o ia, o ka mea, ka ʻahahui kela.
ʻĒ.
Yeah. ʻŌ.
ʻĒ. ʻĒ. ʻŌ. A. A mahalo kēia.
ʻŌ.
Hauʻoli, hauʻoli au, no ka mea, mamake au e, ʻo ia hoʻi, walaʻau, but, ʻano.
!! ʻAe. ^^^ ʻĒ. ^^^
A.
ʻA^^, ʻa^^, ʻaʻole, ʻaʻole hiki. ^^^ ʻAʻole. ʻO kēia, ʻo kēia, a, kumu, lā, e, e hana mai nei i kēia, a, program, ʻo Kauanoe, ʻeleu nō ʻo ia.
ʻĒ, hoʻolohe aku wau, ʻōlelo aku nei au, ʻo ia hoʻi, he hapa Kepani, auē.
ʻAe.
ʻŌ.
Yeah.
Pēlā nō hoʻi me aʻu, a ke nānā mai ʻoe, he Pākē. ^^^ Auē nō hoʻi ē. Yes. Hauʻoli kēia.
Hauʻoli kēia, a, hui ʻana me ʻoe, ʻo ia hoʻi, ma ka walaʻau ʻana. A, no laila, e hoʻomau aku nō, no ka mea, ʻaʻohe nui nā poʻe, a, walaʻau i ka mea, nā ʻōlelo makuahine i kēia manawa.
ʻAe.
Auē nō hoʻi ē. A.
A, aloha nō kākou.
ʻAe.
Aloha nō kāua.
A aloha aku i nā poʻe, a, ʻohana.
ʻAe.
ʻAe.
A aloha ahiahi.
ʻAe.
Aloha. Pehe^^.
Maikaʻi nō mākou.
ʻAe.
ʻŌ.
ʻAe. ʻO ka wahine kēia e noho mai nei i Kahana.
ʻĒ? ^^^
ʻO Auntie Alice Nāmakelua.
ʻAe. Mahalo kou kāhea ʻana mai nei.
ʻO ia? I hea ʻoe?
ʻŌ.
ʻŌ, ʻō.
ʻĒ.
ʻAe, ʻo Mrs. Alice Kema.
ʻĒ.
No, well, a hānau ʻia nō ʻo ia ma Puʻunui, ma kou ʻāina e noho nei i kēia manawa.
But ʻo kona wahi i hānai ʻia ai, ʻo ia nō ʻo Molokaʻi, Kalamaʻula me Hoʻolehua.
ʻĒ. Lohe aku nei nō ʻoe i kāna hīmeni ʻana?
ʻŌ, hoahānau kēlā nou?
ʻAe. Pehea, makemake anei ʻoe e kamaʻili^^,
kamaʻilio pū me ia? ʻAe.
ʻAe, e kali mālie.
Aloha.
Kēia ka maka mua loa o koʻu kāhea ʻana iā ʻoe.
A eia ke kumu o koʻu kāhea ʻana aku nei.
Koʻu hoʻi ʻana mai nei nō ia.
Lohe aku nei wau i kona inoa ʻo Alice Kema.
A, no ka mea, no Molokaʻi nō wau.
ʻAe. !!
No Hālawa.
ʻAe.
Lohe aku nei wau i ka inoa ʻo Kema.
A noʻonoʻo mai nei wau i kēia poʻe kamaʻāina iaʻu no Hālawa. ʻO Peter Kema a me Josiah Kema.
No ke aha?
ʻOluʻolu.
Aloha ahiahi.
No, a. !!
Hoʻi mai nei wau, lohe aku nei wau i kēlā inoa ʻo Alice Kema. {Amū,} noʻonoʻo wau, hoʻokahi Kema. A, noho wau i Hālawa, Molokaʻi, ʻo Peter Kema.
ʻŌ.
ʻŌ.
ʻAe, ʻae.
Noho ʻoe no Hālawa, ʻeā?
No koʻu hoʻi ʻana mai i neʻi, i lohe aku nei o kona inoa, noʻonoʻo ?? nei au i kēia poʻe Molokaʻi ʻo, ʻo Peter Kema, ʻo Julia, no Hālawa lākou, you know. No Hālawa wau.
ʻŌ, ʻō, ʻō.
Well, mahalo nō.
Na ke Akua hoʻopōmaikaʻi iā ʻoe.
Yes. Bye bye.
## ʻAnoʻai ke aloha e nā pua o ka ʻāina. Ua pā iho nei ko ʻoukou mau pepeiao i Ka Leo Hawaiʻi o ke ahiahi a me nā mele aloha o ka ʻāina, me he kahawai lā, e ʻōlino mau, e nanahe mau, a e nani mau. Aloha a nui loa iā ʻoukou a pau, a hui hou aku kākou.