urn:nl-mpi-tools-elan-eaf:99f40459-28c4-4df7-bca7-36df2feb293b
850
LK: Larry Lindsey Kauanoe Kimura
HM: Henry Hanalē Machado
AR: ʻAʻala Roy
IN: Ida Kapuʻihilani Feary-Milton Nāone
KS: Kalena Glenn Silva
mk: Mea Kelepona
:MC Mālia Kawaihoʻouluohāʻao Craver
:MK Mīleka Kanahele
:IM Joseph Iokepa Puʻipuʻi Wenuke/Wainuke Makaʻai
# This is Hawaiian tape HV24 reel 21.
Topics:
HM talks about his family background (from Kona, Hawaiʻi). He himself was born in Pālama. He talks about his various jobs. He talks about Pālama versus Kapālama, the latter being a place where birth was given to persons of royal rank.
HM talks about a song he wrote for Pālama, and various places mentioned in his song; the other places in the area. He talks about the royal chiefs mentioned in his song who battle in the area.
HM talks about his song “Huakaʻi Hele Mai Honolulu i Hilo.”
HV24.021
Palapala Leo: Henry Hanalē Machado
# The sound of aloha. In Honolulu, radio 1420, KCCN.
# End of Hawaiian tape HV24 reel 21.
Hui Aloha ʻĀina Tuahine
> Hui Aloha ʻĀina Tuahine, he inoa
Hui Aloha ʻĀina Tuahine, ʻeā ʻeā
Ka hui nō ka ʻoi ma ke Kulanui o Hawaiʻi
Hui Aloha ʻĀina Tuahine, ʻeā ʻeā
Hawaiʻi Aloha
> E Hawaiʻi ē kuʻu one hānau ē, hānau ē
Kuʻu home kulaiwi nei
ʻOli nō wau i nā pono lani ou, lani ou
E Hawaiʻi, aloha ē
E hauʻoli e nā ʻōpio Hawaiʻi nei
ʻOli ē, ʻoli ē, ʻoli ē, ʻoliʻoli ē
Mai nā aheahe makani e pā mai nei, pā mai nei Mau nō ke aloha no Hawaiʻi
E nā kini, nā pua o Hawaiʻi nei, aloha pumehana. Mahalo i kēia hui hou ʻana o kākou ma kēia hola i kapa ʻia ʻo Ka Leo Hawaiʻi e hoʻolaha nei i ka ʻōlelo aloha o ka ʻāina mai Hawaiʻi o Keawe a i Niʻihau o Kahelelani. E hui like kākou ma ka ʻōlelo a nā kūpuna. Ma muli nō ia o ka lokomaikaʻi o kēia kahua hoʻolele leo ʻo KCCN, me nā haumāna o ka ʻōlelo Hawaiʻi o ke Kulanui o Hawaiʻi, a me nā hoa kipa, nā kamaʻāina i kono ʻia ma ke ʻano hoa kipa no kēia papahana, e kamaʻilio pū e pili ana i nā kumuhana like ʻole o ka Hawaiʻi. Ua hoʻokaʻawale ʻia kekahi manawa no ke kelepona ʻana mai i mea i hiki iā ʻoukou ke wehewehe mai i ko ʻoukou mau manaʻo ma ke kamaʻilio like ʻana i kā kākou ʻōlelo makuahine. Hauʻoli nō mākou no kēia hoʻomaka hou ʻana o Ka Leo Hawaiʻi. A mahalo nui iā ʻoukou i ko ʻoukou hoʻolohe mai nei i kēia ahiahi. A eia nō me kākou i kēia ahiahi ko, ko mākou hoa kipa ʻo Hanalē Machado. Aloha mai nō e Hanalē.
ʻAe, pehea ʻoe i kēia ahiahi?
Mahalo nō i kou hele ʻana mai e hoʻolauna pū nō me kākou i kēia ahiahi ma ka ʻōlelo makuahine, ka ʻōlelo i alo^^, n^^, i aloha nui ʻia e nā pua i kēia manawa a me nā poʻe kupa o ka ʻāina. A e ʻoluʻolu e haʻi mai i kou, a, nā ka, nā inoa o kou mau mākua, a me kahi o kou hānau ʻia ʻana.
{Mū.} A, i hea ʻoe i hānau ʻia ai?
ʻAe.
ʻĒ.
{Mū.}
ʻAe. ʻŌ, he loaʻa nō ka moku luʻu i ia manawa?
ʻĒ.
ʻĒ.
No ka,
no kēia ʻoihana moku, no ka Navy?
ʻAe.
ʻAe.
ʻAe.
ʻĒ.
ʻĒ.
Na ʻoukou nō mālama kēia poʻe mīkini,
no nā,
ʻĒ.
ʻAe.
ʻĒ.
ʻĒ.
ʻAe.
ʻAe.
{Mū.} No laila, no Pālama mai ʻoe?
ʻĒ.
Ua like anei kēia wahi ʻo Kapālama me Pālama? Like nō lāua ʻelua, kēia mau ʻāina?
ʻŌ, noho nō ka poʻe, {mū,} a, poʻe aliʻi ma laila, ma Kapālama?
He wahi ʻokoʻa no, ʻē.
ʻO ia?
ʻAe.
ʻO ka lāʻau lama.
ʻĒ.
No he, he wahi ʻokoʻa nō ia me, a, Pālama?
ʻĒ.
ʻĒ.
Akā hoʻokahi wahi nō ia ʻo Kapālama me Pālama?
ʻĒ.
ʻAe.
ʻAe.
A ma laila nō nā poʻe aliʻi i hoʻohānau keiki?
{Mū.}
ʻAe.
ʻAe, ʻae.
ʻAe.
Mālama pono ʻia ka moʻokūʻauhau o nā aliʻi.
ʻAe.
ʻAe.
A ʻo wai ka inoa o, o ka he^^, {amū,} o ka wahi o kou hānau ʻia ʻana? ʻO Pālama nō?
Ma kahi o kēia alanui ʻo Robello?
He inoa Hawaiʻi nō paha ko kēlā ʻāina?
ʻŌ.
ʻĒ, ʻē.
{Mū.}
Ua haku ʻoe i kekahi mele?
ʻO ia?
ʻAe.
ʻAe. Ka moʻolelo o kēia ʻāina ʻo Kapālama.
I pā ʻia e kēia lāʻau lama, ʻeā?
ʻAe. A, aia i he^^, ʻo wai kēia wahi ʻo Niu^^, Nūhelewai^^?
!!
Niuhelewai.
ʻAe.
He, he wahi kahawai ia?
ʻŌ.
He inoa ʻāina, ē?
ʻĒ, ʻē.
He wai i,
na wai i ʻeli?
{A,} na ke aupuni nō.
ʻĒ, holo nei nō i kēia manawa.
{Mū.}
A ʻo ia hale wili laiki ma laila,
a ka poʻe Pākē.
ʻAe.
ʻAe.
Nui ʻino nō paha ka poʻe Pākē?
ʻĒ.
ʻAʻohe kanu ʻia ka ʻai?
Ma ia manawa nō?
^^^
ʻĒ, ʻē.
ʻAe.
He wai puna anei nō kēia !!?
ʻŌ.
ʻĒ.
ʻAe, ʻae. !!
ʻĒ.
A ʻo wai ka inoa o kēia pūnāwai?
ʻĒ.
ʻĒ.
ʻAe.
A, ʻo wai^^, a, aia i hea kēia wahi kahua kaua?
Aia nō ma Pā^^, Pālama nō?
ʻŌ, Niuhelewai.
Ke aliʻi.
!! ʻĒ.
ʻAe.
ʻAe, ʻae.
Kēlā, //Pani wai o ʻĪao\\. ʻAe.
ʻAe. A ʻo wai kēia aliʻi ʻelua? Ke, ka lua o nā aliʻi? ʻO Kahahana kekahi, a,
ʻo wai hou?
Kahāhāwai?
No hea ʻo ia?
ʻAe.
ʻĒ.
A kaua ihola nō lākou ma laila.
A lanakila ʻo Kahahana.
ʻO Kahāhāwai.
ʻŌ.
ʻĒ.
ʻAe.
A pani ʻia ke kahawai,
i ke kino, ʻē, o ke kanaka.
Kino make.
ʻĒ.
ʻAe. ʻAe. ^^^
A, nāu nō i haku i kēia wahi mele no kēia ʻāina ʻo Pālama.
Hiki nō iā ʻoe ke hoʻokani maila?
ʻAe.
Mahalo nui. Nani nō kēlā mele āu i haku ai. ʻAe. ʻAkahi nō, mea, pehea ka lōkihi o kāu haku ʻana i nā mele Hawaiʻi?
ʻEono ma^^?
ʻŌ, ʻeono paukū.
ʻĒ.
ʻAe. I piha pono nō ka moʻolelo, ē?
Paʻa pono nō.
Maikaʻi.
Mahalo wau iā ʻoe,
i kou haku ʻana. ʻAe, mahalo. ʻO, ʻo Kapālama ka inoa o ia mele?
Kaulana ʻO Kapālama. ʻAe.
ʻAe.
ʻAe.
I laila, ʻē?
ʻAe.
ʻAe.
ʻAe, pololei.
ʻAe. ^^^
ʻĒ
{Mū.}
Mau nō kou noho ʻana i Kapālama?
ʻAe.
ʻAe, ʻae.
{Mū.}
^^^
ʻAe. Ua lohe liʻiliʻi au, a, ua hele aku nei nō ʻoe i, i Hilo i kēia hopena pule i hala aku nei no kēia ʻaha nui o nā ʻahahui kīwila Hawaiʻi.
A, ma laila nō ʻoe i hoʻokani ai i kekahi mele āu i haku ai,
pili ana i kēia kanaka kaulana ma ka hākōkō. A, a ke ʻano o ka hākōkō o Iāpana.
No kekahi keiki hānau o ka ʻāina o Hawaiʻi nei.
^^^
ʻAe. ʻO kēia keiki, no Maui nō ʻo ia. Ua kaulana nō kona inoa ma kēia hākōkō ʻana.
ʻAe.
ʻAe, ʻae.
Hoʻihoʻi, m^^, mea, hoʻi mai nō kekahi poʻe, a, ʻōlelo mai nō kēia lono. Lohe aku nei nō lākou i kēia mele āu i haku ai.
Ma laila, ʻae, a.
Haku ʻia no kēia keiki hanohano.
ʻAe, he pololoi nō. Hauʻoli nō ka lehulehu o Hawaiʻi.
ʻAe. Haʻaheo nō ʻo Maui i kēia keiki o lākou.
Kēia hana hoʻohanohano, ʻē.
{Mū,} paikau.
ʻAe. Pololoi.
ʻAe.
ʻAe.
ʻAe.
ʻAe.
No ka mea, ʻo ia nō ka mea mua paha ma !! ʻē.
ʻEā?
ʻAʻohe maopopo pono ʻehia lā makahiki.
{Mū.}
{Mū, mū.}
And ʻo ia nō ke keiki ʻē mua loa i lanakila ai ma kēia hākōkō ʻana,
o Iāpana.
ʻAe. ʻAe.
Well, nāu nō i hoʻohanohano iā ia ma kēia mele āu i haku ai.
{Mū.}
ʻAe.
ʻAe, pololei.
ʻAe, ʻae. E kala mai ʻoe liʻiliʻi.
E hoʻolaha ana au i nā helu kelepona o kēia kahua i hiki nō ka poʻe ke kelepona mai, inā he nīnau paha kā lākou iā ʻoe a i ʻole he mau manaʻo nō paha ko lākou.
ʻAe. A, e nā mea e hoʻolohe mai nei i kēia ahiahi, eia nō nā helu kelepona o kēia kahua hoʻolele leo. A e ʻoluʻolu mai nō e kāhea mai. A, ka helu ʻeiwa ʻelua ʻekolu, ʻole ʻehā ʻole ʻelua. Helu ʻeiwa ʻelua ʻekolu, ʻole ʻehā ʻole ʻekolu. Helu ʻeiwa ʻelua ʻekolu, ʻole ʻehā ʻole ʻehā. Me ka helu ʻeiwa ʻelua ʻekolu, ʻekahi ʻewalu ʻehā ʻehā. A ʻo ka helu hope loa ka helu ʻeiwa ʻelua ʻekolu, ʻekahi ʻewalu ʻehā ʻelima. {Amū,} ma mua nō naʻe o ko kāua, kā kaua hoʻomaka ʻana, e hoʻolaha ana nō kēia kahua i wahi hoʻolaha.
ʻAe. Eia ho^^, eia hou nō mākou, ʻo Ka Leo Hawaiʻi, a ʻo ko mākou hoa kipa i kēia ahiahi, ʻo Henry Machado. {Amū,} ma mua nō naʻe o ko māua hoʻomau ʻana i kēia papahana, a, makemake nō wau e hoʻolaha iā ʻoukou, e nā Hawaiʻi, i kekahi mea maikaʻi a nā haumāna e hana nei i kēia manawa ma ke Kulanui o Hawaiʻi. Ke, ke paʻi nei nō lākou i kekahi, a, nūpepa. ʻAʻohe nō kēia he nūpepa maoli nō. ʻAʻohe nui nā mea hou, a, ko loko, akā, a, paʻi nō kēia, a, palapala ma ka ʻōlelo Hawaiʻi, a ma ka ʻōlelo haole nō kekahi, a ma ka ʻōlelo paʻi ʻai nō hoʻi e pili ana i nā kumuhana, a, o Hawaiʻi nei. Nā mea pili i ka Hawaiʻi. A, ʻo ka inoa nō o kēia nūpepa, o kēia palapala, ʻo ia Ka Ulu Hoi. A inā nō ʻoukou e makemake e loaʻa kēia nūpepa, e ʻoluʻolu nō e kākau mai i ka Māhele Hawaiʻi o ka, o ke Kulanui o Hawaiʻi nei. Kākau wale nō ma ka wahī leka, ka Māhele ʻOlelo Hawaiʻi, Kulanui o Hawaiʻi nei, a hoʻouna mai nō iā mākou, a hiki nō iā mākou ke hoʻouna aku i kēia Ulu Hoi iā ʻoukou. Kēia palapala Ulu Hoi. Ke paʻa i kā ʻou^^, i ko ʻoukou helu wahi. Mai poina i ko ʻoukou helu wahi. E hoʻopaʻa nō ko ʻoukou helu wahi i loko nō o kēia le^^, a, palapala, a no mākou nō ka hauʻoli e hoʻouna aku i kēia palapala ʻo Ka Ulu Hoi iā ʻoukou. A he nui nō nā ʻano kumuhana like ʻole e pili ana i nā mea o ka wā kahiko, mau mea e pili ana i nā mea kanu, o ka, o Hawaiʻi nei. A, he mau manaʻo nō ko kekahi haumāna e hoʻopuka ai, e hōʻike ai ma kēia palapala. A inā he mau manaʻo ko ʻoukou e makemake ai e hōʻike, ua hiki nō iā ʻoukou ke hōʻike mai ma kēia palapala ʻo Ka Ulu Hoi. Akā, ke, ke nonoi aku nei nō au iā ʻoukou e ʻoluʻolu, e kākau mai nō i kēia mau manaʻo ma ka ʻōlelo o ka ʻāina, ʻo ka ʻōlelo Hawaiʻi, i laha nō ka ʻōlelo. A, a, ho^^, mea, paʻi ʻia nō kēia palapala i kēlā me kēia mahina. Hoʻokahi ma^^, manawa o ka mahina. ʻAe, a, e hoʻi hou ana nō wau i ko, ko mākou hoa kipa, ʻo Hanalē Machado, kanaka akamai nō i ka haku mele. A, he m^^, a, he mele hou aʻe nō kāu i kēia manawa, ʻeā, e makemake ai e hoʻokani ai no, no mākou, pili ana i kou, a, hele ʻana i Hawaiʻi.
I kēia, ʻaha kīwila.
ʻĒ.
ʻAe.
Mahalo. Nani nō ka manaʻo. ʻAe. ʻAe, hīmeni maila.
Mahalo, mahalo. Nani nō ka mele. ʻAe. E kala mālie m^^, e kala mai iaʻu. Ke aloha mai nō. {Mū.} E kala mai iaʻu. Ua ʻano pilikia mai nei kēia mīkini ma ʻaneʻi nei. E, e nā mea i kelepona mai nei, e ʻoluʻolu ʻoe e, ʻoluʻolu ʻolua e kelehop^^, kelepona hou mai, no ka mea, ua ʻano pilikia mai ^^^ nei nō kēia mīkini i kēia manawa. A, e pili ana nō i ko ʻoukou hele ʻana i Hawaiʻi no kēia ʻahahui, a, no kēia ʻaha o, o nā ʻahahui kīwila Hawaiʻi.
Pehea no nā, he aha nā mea i hoʻoholo ʻia ma kēia ʻahahui, me kēia ʻaha?
ʻAe.
ʻAe.
ʻĒ.
Kākoʻo aku nō i kēia poʻe,
kamaliʻi, ē?
ʻAe, e kala mai. Ke aloha mai nō.
Auē.
Aloha nō kāua.
Maikaʻi.
A pehea ʻoukou?
ʻO ia?
Auē.
ʻAe.
ʻĒ.
^^^
M^^, ke moni mai nei nō kuʻu hāʻae. ^^^
Maikaʻi nō mākou a pau. A.
{A,} eia nō i neʻi nei.
ʻĒ.
Me Haunani,
a ʻElekona. A.
A. ʻAe. Ke lohe mai nei nō lāua.
ʻĒ.
ʻAe.
ʻAe.
A, ʻo kona ʻohana paha?
ʻĒ.
No, ʻo kona mau, a, kona mau mākua paha. Makemake, e nīnau aku ʻoe iā ia.
I loaʻa pono nō ka pane iā ʻoe.
ʻAe. Alia iki.
ʻŌ, e Mālia?
ʻAe. Aia i hea ʻo M^^, Mīleka?
ʻŌ, u^^, ua,
ua maʻi ʻo Pāpā Nīʻau?
Auē.
Aia ʻo ia i Kauaʻi?
{A.}
ʻĒ.
ʻĒ, aloha aku nō, a,
ke aloha nei wau iā ʻoe, e Pāpā Nīʻau. Na ke Akua pū me ʻoe a hoʻōla mai nō iā ʻoe.
ʻAe.
ʻAe, hiki. ʻAe.
Aloha nō.
Pehea ʻoe? ^^^
Kala loa nō kēia hui hou ʻana o kāua.
^^^
ʻAe.
ʻAe.
ʻĒ, ʻē.
Mau nō kāu aʻo ʻana?
Mau nō kāu aʻo ʻana iā lākou?
A, maikaʻi.
ʻAe.
ʻAe.
Maikaʻi nō.
ʻAe, maikaʻi nō. Kuʻu^^, a, ua hoʻi aku wau i ka ʻāina. Hoʻi hou mai nō i neʻi nei nō.
ʻĒ. He maikaʻi nō lākou.
ʻĒ.
ʻAno ʻōmaʻimaʻi mai nō koʻu makuahine, akā ke, ke ola maikaʻi mai nei nō kona kino i kēia manawa.
ʻĒ.
Ka wā nō kēia o kēia ʻano maʻi flu.
ʻĒ.
ʻAe.
ʻAe, mahalo nō i kēia hui ʻana.
ʻAe.
ʻAe.
ʻAe. Me ke aloha.
Aloha nō. ʻAe, mahalo nui kēia kāhea ʻana. Ua kamaʻāina, ʻano kamaʻāina nō kēia wahine, ʻo Mālia i kou ʻohana, no ka mea, no Kona nō ʻo ia, a aia nō kekahi poʻe ʻohana ke noho maila i Kona kēia manawa. Ua ʻano kamaʻāina au me kēia ʻohana no kēia wahine, ʻaʻole ʻo ia he Machado, male mai nei nō paha i ka Machado, kekahi Machado, a aia nō ke noho nei i Hōnaunau kēia manawa. ʻO ia ka mea nona kēia hale kūʻai ma laila. A, he mele hou nō kāu i haku ai no kēia huakaʻi, o, i, a, Canada.
ʻAe.
A makahiki hea kēia āu i hele, ʻē.
ʻElua a ʻoi makahiki.
ʻAe.
ʻAe mahalo nui. He maikaʻi nō ma kekahi ʻano i ka, ka hoʻomākaʻikaʻi ʻana i nā ʻāina ʻē, akā, he aloha nō, he ʻoi aku paha ka nani o ka hoʻi hou ʻana i ka ʻāina ʻo Hawaiʻi nei.
ʻAe. E kala mai. Aloha ahiahi.
Aloha nō.
Mahalo i kou hoʻolohe ʻana mai.
ʻAe. Hiki. Alia.
Mahalo no kēia kāhea ʻana a, mahalo nō hoʻi no kēia hele ʻana mai e kamaʻilio pū nō ma ka ʻōlelo m^^, Hawaiʻi. {Amū,} no ka mea, ua hiki mai nō mākou ma ka hopena o kēia papahana, akā e hana hou ana nō i kēia Poʻalua aʻe. E, e mau ana nō kēia papahana, a, a hiki mai nō ka mahina ʻo Mei. No laila e Hanalei^^, mahalo nui i kou hele ʻana mai, a me ka hōʻike ʻana mai i nā mele āu i haku ai. He nui wale nō nā mele akā ʻaʻohe nō lawa ka manawa no ka hīmeni ʻana aku. ʻAe.
^^^ Pēia nō me aʻu i nā manawa a pau. But hana nō ka mea hiki.
ʻAe.
A mahalo nui iā ʻoukou, e nā Hawaiʻi e hoʻolohe mai nei iā mākou i kēia ahiahi. A, aloha nui iā ʻoukou a pau loa a hui hou aku nō kākou i kēia Poʻalua aʻe.
Aloha.
A maikaʻi nō.
ʻAe. Koʻu makua kāne, ʻo ia nō ʻo Luciano Machado. Koʻu makuahine ʻo Kahae Sara Kaʻalekahi, ke keiki mua o koʻu tūtū, ʻo ia nō ʻo Kāwika Kaʻalekahi me Kaleikauʻea Kaʻalekahi. No Kona mai lākou. Ka kolu o nā poʻe keiki kāne i, i hānau ʻia, haʻalele kuʻu makua, mau mākua i Kona, a noho i Honolulu. ʻImi ko^^, koʻu makua kāne ka hana ma T^^, Teo. H. Davis ma ka alanui Halekauila. Lōʻihi kona hana ʻana i laila, a make ʻo ia makahiki ʻumikūmāiwa kāluakūmāwalu^^. Make kuʻu, make kuʻu makuahine i ka makahiki ʻumikūmāiwa kāluakūmā^^, kūmāiwa. Ian^^, Ian^^, Ianuali me ka nūmōnia.
Hānau au, o, hānau au i, ma, i Pālama, ma ka alanui Robello. A, ma kai, a, Waikīkī o ke kula ʻo Kaʻiulani.
ʻO wau nō ke keiki ʻeono o kuʻu makua. He ʻumi mā^^, mākou nā poʻe keiki kāne. Ua hānau ʻia kuʻu makuahine. Hele au i ke kula Kaʻiulani, a pau ke kula maka^^, makahiki, ka makahiki ʻumitūmāiwa iwakāluakūmālua, ʻumikūmā^^, iwakāluakūmālua,
Iune. Hana au me^^, hele au i ka hana ma Hawaiian Contracting, ka hui poʻolā,
a, Honolulu Ironworks, a ma Puʻuloa, me ka aupuni, ka hale ʻoihana mīkini, mea e hoʻoholo nā moku manuā o ka Navy, nā moku luʻu kekahi.
ʻAe.
A, hana wau i ʻelua ʻano moku i ka manawa e koho ʻia e hele wau e hana, like, i, i loko lo^^, a luna o kēia moku,
mau moku.
Ma,
ʻAe.
Nui ka hana ma laila,
and uh, kekahi manawa, ʻano, a, ʻano makaʻu nō ka hana ʻana ma laila, nui nā poʻe, and, a,
Kauwili nō ka, hoʻoha^^
hoʻohana ka hana ma laila,
poʻe !!
ʻAe.
Hoʻoholo kēia mīkini,
mākou hele i ka, ka moana.
A ka mīkini paʻahana, maikaʻi. ʻO ia ka, ʻo ia ka ʻae ʻana ka engineer i ʻāpono ʻia,
kā mākou. And uh, i ka manawa a pau kēia hana, kēia moku, pau ka hana ma luna o kēia moku, a, hāʻawi moku hou.
A ʻekolu mahina, a pau ka hana nō, a hele mākou i ka moana.
You see.
And pau kēnā, a hoʻi mai mākou a hana hou.
ʻAe. No Pālama mai.
Hānau wau ma Pālama.
ʻAe. Ka^^, Kapālama, ʻo ia nō kapa ʻia, ka wahi kahiko, ke, i ka poʻe aliʻi. Ua kapa ʻia ma laila. You know. A i loko o kēia, a,
ʻAe.
!! hoʻohānau kēiki ma laila.
Ma Pālama.
I loko o kēia hale, akā, ka, ka pā, ua hana ʻia me kēia pā, ka wahie, ʻo ia nō he lama.
Pā lama, ʻae.
Lāʻau lama. See. Ua kapa ʻia kēia.
Well, a, ka wahi ʻo Pālama, ʻo ia nō kēia wahi mālama nā poʻe aliʻi, ka poʻe,
hānau keiki, you know.
A.
ʻAe.
ʻO ia, ʻo ia wale nō ka^^,
hoʻokahi inoa ma ka, kahi manawa, kā^^, kāhea ʻia Pālama.
A Pālama, Kapālama kekahi.
ʻAe. You know, ʻaʻole, a, ʻaʻole huikau, ē? Kahi manawa,
huikau ka, you know, and uh, i nā poʻe kiaʻi. Poʻe, ua koho ʻia kiaʻi kēia poʻe aliʻi.
Pono mai, kūpono ka poʻe keiki komo, puka mai, you know.
ʻO ia, ʻo ia kēia hana,
a kēia poʻe ma laila, ma Kapālama.
ʻAe.
So, a, ma laila nō, hele wau huli i nā moʻolelo, and uh loaʻa ka moʻolelo and kapa hoʻokahi mele no kēia wahi, Pālama.
And uh,
ʻAe.
Robello.
Pēlā paha. Haole paha, ʻo Pukīkī paha.
Robello.
ʻĒ. Poʻe haole, I think.
A kēia wahi, a, kapa ʻia wau hoʻokahi mele, ʻo ia nō, a,
Ka^^, kekahi mele ua haku ʻia.
A. Kaulana Nō ʻO Kapālama, ē?
And uh, hele wau e huli i ke, ka moʻolelo, and uh, heluhelu wau and uh,
ʻAe.
ʻO ia, ʻo ka m^^, poʻomanaʻo, ʻo ia nō kēia.
Manaʻo au i kuʻu ʻāina, kuʻu one hānau ʻē^^
ʻĀina aloha ia naʻu, ku^^, kaulana nō ʻo Kapālama
Mālama ʻia au a nui, hele au i ke kula Kaʻiulani
Ma laila, ua aʻo ʻia ka heluhelu a kākau
ʻOlu mau ʻo Kapālama, Nuʻuanu ma^^, a, mai ka makani
Pulu mau ia wahi, ka ua ʻo Koʻiawe
Kapālama ka wā kahiko, kapa ʻia ka inoa
Ka hoʻokipa i nā aliʻi i loko o ka pā lama
Ka ua ma Niuhelewai, nā koa o Kahahana
Lanakila ʻo Kahāhāwai, pani ʻia ke kahawai
A hāʻina mai ka puana, kuʻu one hānau ʻē^^
ʻĀina aloha ia naʻu, kaulana nō ʻo Kapālama
Nūhelewai^^.
Niuhelewai.
Niuhelewai.
A, ʻae, kēia wahi, aia ma ke kula ʻo Kaʻiulani, a hele i ka kihi o kēia pamu^(pauma) wai ma, a, Houghtailing me King. ʻO !!
No, kēia ka, ka district, ua kapa ʻia,
Niuhelewai.
ʻAe. Inoa ʻāina kēnā ka district. Aia, a, kekahi nō, ka, ka mula^^, muliwai ʻo, kahawai, aia, a, Waikīkī o kēia canal ma Pālama i kēia manawa.
Kē^^, kēia canal no, no, a, mea, no, a, Kamehameha Height. ʻEli ʻia kēia canal no ka storm nō hoʻi, ē? Nui ka ua,
kahe kēia wai.
Na ka aupuni.
ʻO ia ke kaha, kē^^, kēia canal i, i ʻike nei kākou.
Akā, ʻē, ke holo nei. Akā, ka, ka, kahawai, ʻo ia nō, a, ʻelua kapuaʻi, ʻelua haneli kapuaʻi a ʻoi, a, kēia muliwai,
kahawai ma mua. A kēia poʻe Pākē, a, hi^^, wili laiki lākou ma Auld Lane. Aia ma uka.
Wili laiki ma, ma mua.
Yeah, poʻe Pākē.
A, kanu laiki ma mua.
A kēia.
Kēlā manawa, ʻae.
Na lākou ka mea kanu laiki. A loaʻa kēia wili laiki ma Auld Lane.
A, ʻaʻole i kēia manawa, pau, a i pau.
Ma ia manawa nō. Kaʻu wā liʻiliʻi, ʻike wau, hele mākou ʻau i loko o kēia mu^^ a, ^^^
kahawai.
And uh, maʻemaʻe ka wai. A, like pū me pūnāwai.
ʻAʻole like pū kēia manawa!!
ʻAe, ma uka o laila nō.
Ma uka ma ka hale wili laiki.
See. A, pani ʻia ka wai i kēia manawa e ka aupuni. Mamake lākou mālama i ka, ka wai, you know.
Nā pūnāwai, kāpa ʻia, paʻa. Hoʻopaʻa ʻia,
ka pūnāwai. ʻO ia ka pili^^.
Pehea lā, ʻō, ʻaʻole maopopo.
ʻAʻole maopopo. Ka inoa ma ka poʻe e hoʻolohe nei, hiki nō lākou ke,
hōʻike mai,
inā kamaʻāina lākou. Yeah, kēia muliwai.
ʻAe.
Kaua ma Niuhelewai, ʻo ia nō ʻo,
Kahahana. ʻO ia ka, ke aliʻi,
ma, a, Oʻahu nei.
A hoʻouna mai ʻo Kahahana, a lanakila ʻo ia, i loko o kēia kaua, ma waena ʻelua, lāua, lāua ʻelua. A nā poʻe, a, poʻe make, ua kīloi i loko o kēia kahawai.
Pani ʻia ke kahawai, e like me Maui,
ʻeā? Kamaʻāina nō kākou.
//Ke pani wai o ʻĪao\\. A loaʻa ka pani wai, ma, ma Pā^^, Pālama kekahi.
ʻO, a,
Kaha^^, Kahāhāwai. Aia i ka, ʻo ia ka.
Kahāhāwai. ʻAe.
A, no Hawaiʻi mai.
Hoʻouna mai, a, Lunalilo paha, kēia aliʻi i kēnā manawa. Hoʻouna mai ʻo,
Kahāhāwai, ʻo ia ka,
Ka. ʻAe.
No. Ma^^, make,
make ʻo Kahahana.
Ka lanakila ʻo Kahāhāwai.
Ua, ua kapa ʻia i lo^^, i loko o kēia mele.
Lanakila ʻo Kahāhāwai.
Pani ʻia ke kahawai, a,
i ke kino.
Kīloi i loko.
Kino palahō.
So. !!
ʻAe. ʻĒ. Koʻu ʻāina hānau kēia.
ʻAe.
Kaulana Nō ʻO Kapālama
> Manaʻo au i kuʻu ʻāina, kuʻu one hānau ē
ʻĀina aloha ia naʻu, kaulana nō ʻo Kapālama
Mālama ʻia au a nui, hele au i ke kula Kaʻiulani
Ma laila, ua aʻo ʻia ka heluhelu a kākau
ʻOlu mau ʻo Kapālama, Nuʻuanu mai ka makani
Pulu mau ia wahi, ka ua ʻo Koʻiawe
Kapālama ka wā kahiko, kapa ʻia ka inoa
Ka hoʻokipa i nā aliʻi, ka loko o ka pā lama
Ka ua ma Niuhelewai, nā koa o Kahahana
Lanakila ʻo Kahāhāwai, pani ʻia ke kahawai
Ka ua ma Niuhelewai, nā koa o Kahahana
Lanakila ʻo Kahāhāwai, pani ʻia ke kahawai
Hāʻina mai ka puana, kuʻu one hānau ē
ʻĀina aloha ia naʻu, kaulana nō ʻo Kapālama
Hāʻina
Hāʻina mai sa puana, kuʻu one hānau ē
ʻĀina aloha ia naʻu, kaulana nō ʻo Kapālama
A, kēia haku ʻana kēia mele, ʻelima, ʻe^^, ʻeono, ē?
ʻEono paukū, ē? Verse.
ʻAe.
ʻAkahi nō, ʻekolu, ʻelua, ʻehā, ʻelima !!
ʻAe. Kēia moʻolelo, piha pono.
Pehea ka manaʻo?
Maikaʻi?
ʻAe.
ʻAe. Kaulana Nō ʻO Kapālama.
No ka hoʻokipa ʻana nō, no nā aliʻi, ē?
Hoʻopulapula i nā poʻe aliʻi. ʻAe. ʻO ia ke kumu, a, ma^^, makemake au e ka^^, kapa ʻia kēia, Kaulana Nō ʻO Kapālama.
A, ke Kula ʻo Kamehameha, aia i laila, ē?
I luna o ka pali.
ʻĒ?
Nānā ʻoe. Nui nā mea koʻikoʻi ma laila. ʻO ia ka harbor o ka, o, o ka, ka awa o Honolulu, aia ma, kokoke Pālama,
ʻĒ?
Nui nā mea koʻikoʻi, ma, nā mea hana,
Hoʻoholo i ka wā kahiko ma.
!!
ʻAe. Ua kupa o ka ʻāina.
ʻAʻole wau haʻalele i kēnā wahi. Kūʻai wau i kahi ʻāina ma Ka^^, Kamehameha, Kamehameha Heights, ma laila,
i kapa ʻia.
Kūʻai i ka ʻāina, ka poʻe keiki,
hānau. Mālama i ke keiki i laila.
ʻAe.
ʻAe.
ʻŌ.
^^^
Pēlā?
ʻŌ, ʻō. Ieke Kuhaulua?
ʻO Ieke Kuhaulua.
ʻAe.
ʻŌ, ma Hilo.
ʻAe. Hiki nō wau ke hīmeni i kēia.
ʻAe. Keiki hanohano.
Ieke Kuhaulua
> Mai ka hōhawa hauʻoni [!]
Kaulana Ieke Kuhaulua
ʻO Maui nō e ka ʻoi
Hauʻoli nei ka lehulehu
Mai ka hōhawa hauʻoli [!]
Kaulana Ieke Kuhaulua
ʻO Maui nō e ka ʻoi
Hauʻoli nei ka lehulehu
Lanakila ʻo Kuhaulua
Loaʻa ʻo ia i ka lei aliʻi
Ka hākōkō poʻokela
Mai ka ʻāina nani ʻo Iāpana
ʻImi ʻo ia i ka hanohano
No ʻo ia iho, no ka lāhui
Me ka akahai, a ka ikaika
Me ke aloha poina ʻole
Lanakila Takamiyama
Inoa sumo mai Iāpana
Inoa nō ʻo Kuhaulua,
He mau inoa e kaulana nei
Hāʻina ʻia mai sa puana
Kaulana Ieke Kuhaulua
ʻO Maui nō e ka ʻoi
Hauʻoli nei ka lehulehu
Hāʻina ʻia mai sa puana
Kaulana Ieke Kuhaulua
ʻO Maui nō e ka ʻoi
Hauʻoli nō ka lehulehu
^^^
ʻAe, i ka m^^, ka manawa, komo, a, mai ʻo ia, ka^^ kakahiaka, ka lā ʻo ia hoʻi, hele mai ma Hawaiʻi, a ua loaʻa kēia, he aha ka, ka mea?
Huakaʻi, ʻē. ʻAʻole huakaʻi but kēia, hoʻo^^, hoʻolauleʻa. Kēia, ma ka airport ma.
ʻAe, paikau. And uh, hele wau a ʻike i nā, nā mea nani ma laila. Ua kapa ʻia kēnā, ka lā nona e.
Kuhaulua. Ka lā no Kuhaulua. Kēnā pō, ua hele mākou e ʻai, ʻai me, me ia, nā mea hoʻolauleʻa ma ka Hilton Hawaiian,
Hotel, ma laila. Hauʻoli nō mākou,
ka hele i laila, a ʻike i ka, kēia keiki kaulana no Hawaiʻi ma Iāpana.
Aloha nō kēia poʻe Kepanī i kēia kanaka, ka hoʻoikaika ʻana. You know.
And uh,
ʻEkolu makahiki, ē?
A ʻoi. Lanakila ʻo ia i kēia, poʻokela
ʻEkolu makahiki, I, I think.
Kaʻu, a, manaʻo, hoʻolohe ʻia.
!!
ʻAe.
Well, mea maikaʻi cause, a, hoʻoikaika ʻo ia loaʻa kēia,
pōmai^^, pōmaikaʻi, yeah?
Hauʻoli nō kēia. I kēia manawa, hauʻoli nō kē^^, kēia,
haku ʻana o kēia mele.
That's, uh, no, no kēia kanaka.
Aloha nō wau kona hoʻoikaika ʻana, and uh.
So. ʻAe.
ʻAe. Hiki nō. ^^^
ʻAe.
Kēia, ha^^, haku ʻana ka mele, a, he mele kāka^^, a, haku ʻia, only, a, he mea hoʻonanea koʻu pepeiao. Akā, ʻaʻole au i, he, a, kanaka, a, naʻauao loa, akā he kanaka au ma ka puʻuwai. Akā ka inoa, he Pukikī. Aloha nō wau ka, kēia, ka poʻe Hawaiʻi,
ka nīnau Hawaiʻi, moʻolelo Hawaiʻi. Hele wau e huli i nā pōmaikaʻi i, ma, ma, ma kēia māhele o nā poʻe Hawaiʻi.
A, ua kapa ʻia mau mele, he aha ka, ho^^, hoʻohana ʻana, ka huli a loaʻa ka pōmaikaʻi i laila. A, komo wau, a, mea, i loko o kēia hui kīwila ʻo Kalihi-Pālama. A, ma mua o ko mākou hele ʻana ma, ma, Ko^^, a, Hilo, Hawaiʻi, komo mā^^, hīmeni mākou i kēia mele, ua kākau au, ua haku ʻia kēia mele. Huakaʻi Hele Mai Honolulu I Hilo. Hoʻomaʻamaʻa, hīmeni mākou a hāʻule mākou, ʻaʻole loaʻa mākou kēia, a, paʻa^^, m^^, paʻanaʻau i kēia mele. Akā, no ke kumu ʻo ia nō a, ko mākou kumu, a, aʻo hīmeni, a, haʻalele. Paʻa ʻo ia i ka,
i loko o ka opera ma Honolulu. ʻO ia ka, ka lua o ka, ka alakaʻi hīmeni i laila. So, ʻano pilikia nō mākou, akā hele nō mākou ma, ma Hilo no kēia hui nui ʻo ka hi^^, hui kīwila ma Hilo. Akā, ua kapa wau kēia mele, Huakaʻi Mai Honolulu I Hilo.
Kau mākou, nā lālā i nā mokulele
Hele nā poʻe o Kalihi me Pālama
I ka ʻAhahui Kīwila ma Hawaiʻi
Huakaʻi hele mai Honolulu i Hilo
Aloha nō Molokaʻi Nui a Hina
ʻĀina hoʻopulapula me nā, no nā Hawaiʻi
I Kahoʻolawe mokupuni ia
Hiʻi maila naʻi i ka mālie
He ʻoiaʻiʻo nō ka akakū ānuenue
Ma Haleakalā, ka mauna kaulana
Mālaʻe ka ʻaʻahu hau o Maunakea
Ke peʻe nei ka pūnāwai o Poliʻahu
Ke aloha pumehana, e nā hoa hānau
O Hilo Hanakahi, ka hui me ʻoukou,
I ka hālāwai papa mele ʻahaʻaina
ʻAʻole pio kēlā hoʻina wai, he nui loa
Huliana^^ nō, kuleana nō ka Hawaiʻi o ka moi
Ka ʻiʻini kekahi o ka holomua
Ke momoe aku mua ka Hui Kīwila
E hoʻoikaika like kākou me ke aloha
Hāʻina ʻia mai ana ka puana
Hele nā poʻe o Kalihi me Pālama
I ka ʻAhahui Kīwila ma Hawaiʻi
Huakaʻi hele mai Honolulu i Hilo
Huakaʻi Mai Honolulu I Hilo
> Kau mākou, nā lālā i ka mokulele
Hele nā poʻe o Kalihi me Pālama
I ka ʻAhahui Kīwila ma Hawaiʻi
Huakaʻi hele mai Honolulu i Hilo
Aloha ʻo Molokaʻi Nui a Hina
ʻĀina hoʻopulapula no nā Hawaiʻi
I Kahoʻolawe, mokupuni ia
Hiʻi maila naʻi i ka mālie
He ʻoiaʻiʻo nō ka akakū ānuenue
Ma Haleakalā, ka mauna kaulana
Mālaʻe ka ʻaʻahu hau o Maunakea
Ke peʻe nei ka pūnāwai o Poliʻahu
He ʻoiaʻiʻo nō ka akakū ānuenue
Ma Haleakalā, ka mauna kaulana
Mālaʻe ka ʻaʻahu hau o Maunakea
Ke peʻe nei ka pūnāwai o Poliʻahu
Ke aloha pumehana, e nā hoa hānau
O Hilo Hanakahi, ka hui me ʻoukou
I ka hālāwai papa mele ʻahaʻaina
ʻAʻole pio ke aloha i nā wai he nui loa
Kuleana nō ka Hawaiʻi o ka moi
Ka ʻiʻini kekahi o ka holomua
Ke momoe aku mua ka Hui Kīwila
E hoʻoikaika like kākou a me ke aloha
Hāʻina ʻia mai ana sa puana
Hele nā poʻe o Kalihi me Pālama
I ka ʻAhahui Kīwila ma Hawaiʻi
Huakaʻi hele mai Honolulu i Hilo
Hāʻina hou
Hāʻina ʻia mai ana sa puana
Hele nā poʻe o Kalihi me Pālama
I ka ʻAhahui Kīwila ma Hawaiʻi
Huakaʻi hele mai Honolulu i Hilo
ʻAe.
ʻŌ, kēia, kēia ʻaha, hōʻike nā, nā mea hoʻoholo ai no ka pōmaikaʻi no nā poʻe Hawaiʻi.
ʻĒ. Nā, nui nā, nui nā, {amū,} hana nei, nui nā mea e hana nei i, i po^^, mea, i, no nā, no nā poʻe kama iki. You know.
Hoʻoikaika ma laila ka poʻe keiki,
nā education nō hoʻi.
Ka^^, ka^^, ʻae. ʻĀpono.
ʻAe.
Aloha.
ʻAe.
ʻAe.
ʻAe.
ʻAe.
ʻĀ, pēlā paha. Kamaʻāina,
ka, a, ka ʻo^^, ʻohana, a, kokoke i kaʻu, ka po^^, kaʻu poʻe ʻohana. Kokoke ʻo, a, Gaspar.
Gaspar.
Ka^^, kokoke i kēnā wahi.
Pēlā paha.
Keʻei nō paha.
ʻAe.
ʻŌ, Hoʻokena.
Kamaʻāina nō koʻu, a, ma^^, makua kāne, a, tūtū, ʻo, ʻo ia nō ʻo, a, Da^^, Kāwika Kaʻalekahi?
ʻŌ, pēlā?
ʻŌ.
He cousin nō, no^^, no^^, naʻu. Ka pāpā,
me koʻu pāpā Pukikī.
A, he ʻel^^, ʻelua kaikuaʻana ma laila.
See.
First cousin, kā^^, a, māua ʻo Cha^^, a, Kale.
ʻAe.
ʻAe. He Pukikī, inoa Pukikī, akā, ka puʻuwai, he kanaka nō.
^^^
ʻĒ.
ʻAe. ʻAe, ʻano huika^^, huikau, ē?
ʻO ia ka mea nui, ē? He mea nui,
ka puʻuwai.
ʻAe. Nani nō hoʻi, ē?
ʻŌ. Maikaʻi.
ʻAe.
ʻŌ, Loke Poʻahā.
ʻAe, kamaʻāina wau.
Mā^^, māua hele i loko o kēia mea, Senior, Senior class,
ma laila.
ʻAe.
ʻAe.
A, mahalo. ʻAe.
ʻAe. ^^^
He nui nā m^^, {amū,} nui nā me^^, mele, ua haku ʻia i kēia manawa.
A, kanalima kūmālima, I think, i kēia manawa.
ʻElua makahiki kēia. A, no, you know, ka nanea ʻana a kākau,
haku kēia mele, you know, hele huli a paʻa, a, kākau, nā hīmeni.
ʻAe.
Loaʻa nā pōmaikaʻi paha, na ke Akua paha.
ʻĒ?
ʻAe.
ʻAe.
ʻO wau ka mea kani pila ma mua me Lena Machado,
koʻu sister-in-law kēnā.
ʻAe. Ma mua, Machado troupe, ʻo ia nō, ʻo wau nō ka mea hoʻokani, a, steel guitar.
You see. !! komo ʻana.
Kēia manawa, well, ʻano kahiko, a, loaʻa kani, hoʻokani i ka pa^^, pila ʻukulele wale nō, a, haku mele kekahi.
Yeah?
ʻAʻole kahiko.
ʻAe.
ʻAe. A, hele wau, a, ka, mākaʻikaʻi, you know, kēia manawa, a pau, hoʻomaha, ʻaʻole hana.
Ma^^, hele mākaʻikaʻi.
A ʻelua makahiki a ʻoi, a loaʻa kēia mele Huakaʻi Hele,
Kēia I Kanakā. ʻO wau hele ma laila,
paʻa kēia mele. Haku i kēia mele.
Kēia, kahi wahi nō hoʻi, a hele mā^^, a hele Machado, a hīmeni hou.
ʻĒ. Yeah.
ʻAe.
ʻAe.
ʻAe, well, kali.
ʻŌ, kēlā.
Nīʻau.
ʻAe.
E, mamake hoʻokahi kaikamahine, he mea, ua kūkā pū, o, me ʻoe.
Ka^^, Kanakā.
Kanakā.
ʻElua makahiki a ʻoi wau hele.
ʻElua makahiki, a ua hala, ua hala aku nei.
Huakaʻi Hele Kēia I Kanakā
> Mai Honolulu aʻi hele au i Kanakā, ka ʻāina nani
Hoʻi hou mai ka ʻāina e huakaʻi hele kēia
Mai Honolulu aʻi hele au i Kanakā, ka ʻāina nani
Hoʻi hou mai ka ʻāina e huakaʻi hele kēia
Kau au i ka mokulele i Kapalakiko mai
Lele au i ke ahiahi, nani nō ke alaula
Puka au me nā malihini i luna ka mokulele
Ke hele nei e ʻike ʻia ka nani o ʻIolani
Nani nō ʻo Honolulu ke ʻike ʻia kulu aumoe
Me ke aloha no ka ʻāina, hauʻoli kulu waimaka
Nani nō ʻo Honolulu ke ʻike ʻia kulu aumoe
Me ka aloha no ka ʻāina, hauʻoli kulu waimaka
Hāʻina mai sa puana i Kanakā, ka ʻāina nani
Hoʻi hou mai ka ʻāina ʻē huakaʻi hele kēia
Hāʻina hou
Hāʻina mai sa puana i Kanakā, ka ʻāina nani Hoʻi hou mai ka ʻāina ʻē huakaʻi hele kēia
ʻAe.
Aloha kāua.
No Kona mai.
ʻAe.
Pēlā paha.
Pēlā paha. Kokoke, n^^, a, ko lākou noho ʻana, kokoke kēia wahi ʻo Gaspar.
He Pukikī.
ʻAe.
ʻAe.
A.
ʻAe.
ʻAe. Ma Robello Lane, Kapālama.
Kapālama.
Kealoha?
ʻAe.
ʻAe.
ʻŌ.
ʻO Ke^^, ʻEnoka Kealoha ma, ʻo, k^^, a^^, alanui Kula?
Noho ʻo ia ma laila?
A, Raymond Kealoha kekahi.
Kamaʻāina nō lākou.
ʻAe.
ʻŌ.
ʻŌ.
ʻŌ, pēlā?
ʻŌ.
He mea, mea, mele hou wale nō.
Nā, nā mele a pau, hīmeni, a, maila. Ua, he mele hou kēia haku ʻia.
ʻAe.
ʻAe.
ʻAkipo?
ʻAʻole.
ʻŌ.
Liliha?
ʻŌ, yeah. ʻŌ.
ʻAkipo.
ʻAkepo. ʻAkepo.
ʻA^^, ʻAkepo. ʻAe, kamaʻāina.
A.
ʻO Nāmahana.
ʻŌ.
ʻŌ.
ʻAe.
{Mū.}
{Mū.} ʻAe.
{Mū.}
Wāhie lama, ē?
ʻAe.
{A.}
ʻŌ.
ʻO Mahana?
ʻŌ.
ʻŌ.
Kēia hale, a, me kēia pā, pā lama,
Aia nō ma ʻAkepo Lane? Ka, kēia wahi?
ʻŌ. Alanui ʻAkepo, ē?
ʻŌ.
ʻAe.
Koʻu wā liʻiliʻi, kama^^, kamaʻāina wau, ho^^, he pūnāwai ma laila.
Mākou hele ʻauʻau ma laila.
Pāʻani, you know.
And uh,
ʻAe. ʻAu wau ma loko o kēia pūnāwai.
ʻAe.
ʻAe.
ʻŌ.
^^^
ʻAe.
ʻĒ. Well.
Ua, e, aia a hele huli a loaʻa ka pōmaikaʻi,
o ka moʻolelo.
ʻŌ, kēia wahi e Nāmahana, ʻo ia wale nō ka mea,
ʻO ka mea i lohe ʻia ai.
Hānau pēpē, ē? Hānau keiki, ē?
ʻŌ. ʻŌ.
ʻAe.
Mahalo kou, a, hōʻike mai,
i nā pōmaikaʻi !!
^^^
ʻAe.
ʻAe.
ʻAe.
Mahalo.
Hele wau kēia pō ma ʻaneʻi me ka hopohopo, me ka makaʻu, a haʻalulu, a pēlā aku.
ʻAe.
Mahalo.
## ʻAuhea ʻoukou, e nā makamaka. E hoʻolohe mai iā mākou, i nā ʻōpio o ke Kulanui o Hawaiʻi. E lohe ana ʻoukou i nā mea e pili ana i nā hana a me nā ʻike a nā kūpuna i aloha nui ʻia. E hoʻolele ana ʻo Ka Leo Hawaiʻi i kēlā me kēia Poʻalua. E hoʻomaka ana kēia hoʻolele i kēia manawa, ka hola ʻewalu o ke ahiahi.
## Aloha e Hawaiʻi. ʻO nēia ka hola ahiahi, hapalua hola ʻewalu, eight thirty p.m..
## ʻAno ʻai ke aloha e nā pua o ka ʻāina. Ua pā iho nei ko ʻoukou mau pepeiao i ka leo Hawaiʻi o ke ahiahi, a me nā mele aloha o ka ʻāina, me he kahawai lā e ʻōlino mau, e nanahe mau, a e nani mau. Aloha a nui loa iā ʻoukou a pau. A hui hou aku kākou.
Ke aloha mai nō Kauanoe.
A,
Pehea ʻoe?
ʻŌ.
A, maikaʻi loa. Aia mākou {mū,} ma, i kahi o Mīleka.
Ke pāʻina mai nei mākou,
me nā mea ʻono o ka ʻāina o Niʻihau.
Ka ʻōpihi,
ka ʻaʻama,
pipi stew, poi, a pēlā wale aku.
Hā, pehea ʻoukou?
A. ʻO Pila mā, pehea?
ʻŌ, ʻo Pila?
ʻŌ.
Aloha aku.
ʻŌ, aloha aku iā lākou.
{Aha.}
Ua holohe^^, ua hoʻolohe mākou i, iā ʻoe me ka hoa kipa,
ʻo, ʻo, Hanalē Machado.
A ʻōlelo mai nei, no Kona kā ʻo ia?
ʻŌ.
ʻO mea, ʻohana paha, mea,
ʻŌ.
ʻAe, hiki, hiki.
Aloha mai.
A ʻo Hanalē?
A, ʻōlelo, hoʻolohe aku nei mākou iā ʻoe,
ʻŌlelo mai nei ʻoe, ʻo, no Kona kā kou ʻohana?
Mea, Kāpena Kuke?
Ka ʻohana.
ʻŌ.
{A.}
{Amū,} ma Kāpena Kuke nō paha, ē?
ʻO Keʻei nō paha.
Yeah.
Maopopo nō wau, ʻō, no Kona nō wau, Hoʻokena.
{Aha.}
{A,} ma mua paha koʻu manawa?
{Aha.}
ʻO, mea, ʻo, {amū,} Kale Machado mā no Kāpena Kuke, ē?
ʻŌ.
{Aha.}
ʻŌ.
{Aha.}
{Aha.}
Hoʻolohe aku nei mākou iā ʻoe, a ʻōlelo mai ʻoe, a, mea, he, a, kanaka, a, aloha i ka poʻe Hawaiʻi, ē?
A, ʻaʻohe nō pilikia.
Pukikī, Kepanī, a ko,
ko kākou ʻano nō kēia mana^^, a manawa.
A ke aloha o ka puʻuwai, he Hawaiʻi nō.
{Aha.}
A kāu poʻe mele i haku ai a, nani nō hoʻi.
{Aha.}
ʻŌ. Aia nō ʻoe i ka mea, a, kēlā wahi ʻo Lanakila?
ʻŌ. Maopopo nō paha ʻoe i koʻu ʻanakē. No Kona nō ʻo ia. ʻO Loke Poʻahā.
{Aha.}
A.
{Aha.}
ʻO koʻu ʻanakē nō kēlā, mea, a, ʻanakē hānai, ē?
Ma ka ʻaoʻao o ko^^, koʻu pāpā hānai.
ʻŌ. Hauʻoli nō mākou ka hoʻolohe ʻana iā ʻoe.
A hoʻomau aku ʻoe i ka ʻōlelo Hawaiʻi.
A nā pua, nā pua nō hoʻi o ka poʻe Hawaiʻi, a, na lākou e, e, {amū,}
ʻŌ. ʻEhia ou mele i haku ai?
ʻŌ.
ʻŌ.
ʻŌ, a^^, akamai nō ʻoe.
A.
A, pololei nō ʻoe.
No ka mea, a, kēlā nō ko kākou poʻe ʻano, ē? Mea, haipule, a, hele pule, pule, a,
mai laila mai nō ka mea, pōmaikaʻi, mai ka lani mai, ē?
A.
ʻO ʻoe?
ʻŌ.
ʻŌ.
ʻEleu nō ʻoe.
ʻAʻole kahiko.
Mai ʻoe ʻōlelo i kēlā huaʻōlelo.
Mea, a, mai peʻe ʻoe ma hope.
Hele aku ʻoe i mua, hoʻokani.
ʻŌ.
{Aha.}
{Aha.}
ʻŌ.
{Aha.}
ʻŌ,
maikaʻi kēlā.
Maikaʻi. A, aloha aku nō paha m^^, a,
mākou i ka poʻe ʻohana o Niʻihau.
A me Pāpā Niʻi^^,
Nīʻau.
Aia ʻo ia i loko o ka haukapila, maʻi puʻuwai, ē?
A aloha mai, maiā mākou a pau, nā ʻohana.
ʻO wai?
ʻEā?
Aia ma ʻaneʻi.
A, alia iki, ē?
A, ua maʻi. Aia ʻo ia i loko o ka haukapila, a,
ʻano maikaʻi aʻela ʻo ia kēia manawa.
Yeah.
Kauaʻi.
Maʻi puʻuwai, {amū,}
Yeah.
Yeah.
A, alia iki, ē? Kauanoe.
Aloha ahiahi.
A Pe^^.
Maikaʻi nō.
ʻAe, pololei.
No ka mea, he, ua paʻahana au i ke aʻo i ke kula, akā,
no ka loaʻa ʻana o Puʻuwaialoha i kekahi mau pūanuanu.
A, hoʻomaha au i kēia ahiahi, but, ka poʻe haumāna, ke hui ʻākoakoa ala nō lākou.
Aia paha ke hoʻolohe mai nei iaʻu e walaʻau nei ma ka !!
Huh?
ʻAe.
A, e pau ana kēia hoʻomaka ʻana, a hoʻomaka hou aku i loko o ka mahina ʻo Malaki, lā ʻelima, ē?
A, ʻo ka hoʻomaka ia o ka pau o kēia kau ʻana aku.
A, pehea ka ʻohana?
ʻAe.
A ʻo ia?
A ʻo ia nō,
ka mea maikaʻi.
ʻAʻohe pilikia.
A.
E la !!
ʻAe, pololei.
A mahalo i kēia hui ʻana o kāua, a,
a ke hoʻolohe maila paha nā ʻohana ma Niʻihau, a, koʻu aloha no lākou a pau loa a me nā poʻe nāwaliwali ma loko o ka haukapila ma Kauaʻi.
A na ke Akua e hoʻohui hou iā kākou a pau.
A hui hou aku.
Aloha.
ʻAe. Aloha ahiahi mai kāua e Kauanoe.
Nanea nō koʻu pepeiao hoʻolohe aku i kou hoa hīmeni.
ʻAe. Hiki nō iaʻu ke walaʻau iā ia?
ʻAe. Aloha kāua. A, hoʻolohe aku nei wau iā ʻoe e, e ʻōlelo ana, a, kou poʻe kūpuna no, mea, kou makuahine, makua kāne, no,
Kona.
Ma Kahauloa paha kēlā?
Kokoke? ʻŌ.
A, I think,
ua kamaʻāina au i kēlā ʻohana nui.
ʻOhana nui kēlā ʻo Gaspar.
Pili kēlā i ka hale kula ʻo Kahauloa.
Aia ma waena o Keʻei a me Nāpoʻopoʻo.
I think, pololoi nō paha kaʻu mea e noʻonoʻo nei. A, noho ʻoe^^, hānau ʻoe ma Honolulu nei, ē?
49:28 HM ʻAe. Ma Robello Lane, Kapālama.
49:30 mk:IM mk:IM ʻAe.
49:30 HM Kapālama.
49:31 mk:IM mk:IM {Amū,} kamaʻāina nō ʻoe i kēlā poʻe ʻohana, ʻohana kahiko kēlā i Kapālama, ʻo Kealoha?
49:39 HM Kealoha?
49:39 mk:IM mk:IM ʻAe.
49:40 HM ʻAe.
49:41 mk:IM mk:IM A ua kamaʻāina nō ʻoe iā ia?
49:42 HM ʻAe.
49:43 mk:IM mk:IM ʻAe, no ka mea, ua neʻe hoʻi ʻo ia. Aia i u^^, aia i Kapālama, ma uka.
49:46 HM ʻŌ.
49:46 mk:IM mk:IM Ma lalo mai kēlā hale Kula ʻo Kamehameha.
ʻAe.
{Amū,} kamaʻāina nō ʻoe i kēlā poʻe ʻohana, ʻohana kahiko kēlā i Kapālama, ʻo Kealoha?
ʻAe.
A ua kamaʻāina nō ʻoe iā ia?
ʻAe, no ka mea, ua neʻe hoʻi ʻo ia. Aia i u^^, aia i Kapālama, ma uka.
Ma lalo mai kēlā hale Kula ʻo Kamehameha.
ʻAe, ʻae, ma mua.
Yeah. Ma mua,
ʻAe.
ʻŌ, kamaʻāina nō ʻoe.
ʻAe. A ua kamaʻāina au iā ʻIokepa, ʻIokepa Kealoha.
No ka mea, i loko hoʻi ka mea, ka National Guard.
ʻO ia koʻu kāpena.
Hele me lākou i ?? kēlā Kaua ʻElua.
A hoʻolohe aku nei au iā ʻoe i kāu poʻe hīmeni m^^, i mele nei. Auē, maikaʻi nō, ka mea,
ʻAe.
Maikaʻi ka manaʻo. Pili nō ka manaʻo.
A, like me kēlā mea, kēlā moʻolelo o Kapālama.
A, maopopo nō paha ʻoe i kēlā inoa ʻo ʻAkipo?
Maopopo nō ʻoe i kēlā wahi?
Kēlā wahi, aia mai ma lalo mai o Kapālama.
Kokoke i kēlā huina alanui ʻo Dillingham a me
me King Street.
Ke piʻi mai ʻoe, kokoke mai i kēlā hale, hale kiʻiʻoniʻoni.
A.
A ʻAkepō?
ʻAe, ʻae, ʻae. A, ka moʻolelo aʻu i lohe ai, e pili ana i kēlā moʻolelo o Kapālama.
A, kēia, he wahine aliʻi hōʻike ʻia, ʻo ia hoʻi ʻo Nāmāhana.
ʻAe, ua kāhea ʻia kona inoa i ka, ke alanui, aia ma Waikīkī kēia manawa.
Ua ʻike au i kēia alanui pōkole.
Mai, a, Ala Wai a hiki i, mea, i Kūhiō.
A ʻo Nāmāhana kona inoa. A, ma mua, kēlā wahi, ē, pō^^, pōneoneo wale nō. ʻAʻohe mea, ululāʻau.
A, ka lā^^, ka, ka mea, ka mea, ka mea nāna i kūkulu kēia hale, he hale ka, ka mea, ka papa hoʻi,
A he lama.
A, ka lama i, i hoʻouna ʻia mai ai, mai Maui mai.
ʻAe,
wāhie lama.
A, hana kūkulu ʻo ia i kēia papaʻi hale no kēia aliʻi, kēia aliʻi wahine.
ʻO Māhana ko^^,
ʻo Māhana kona inoa.
ʻAe, ua, ua ʻike au i kona inoa kau i kēia alanui pōkole wale nō, kāhea ʻia ʻo Māhana. Mai, a, Ala Wai a hiki i, mea, i Kūhiō.
Aia nō kēlā inoa kāhea ʻia ʻo Nāmāhana.
ʻAe.
ʻAe, ʻae, ʻae, aia nō ma laila. !!
Ae, a, kēia manawa kāhea ʻia hoʻi ʻo ʻAkepo Arms.
Kūkulu ʻia ʻo ia kēlā hale apartment paha?
ʻO ia koʻu lohe, ʻaʻole wau maopopo.
ʻAe, !!
ʻAe, aia ma laila.
ʻAe, ʻae.
Ua loaʻa ka pūnāwai, no ka mea, ua ʻike au i kēlā pūnāwai.
ʻAe.
ʻAe, ua, ua ʻike au i kēlā wahi. A nīnau wau iā Kealoha, ʻo ia hoʻi kēia, kēia Kealoha aʻu i nīnau aku nei iā ʻoe.
A, ʻo^^, he aha lā ka moʻolelo o kēia wahi? A, nāna i hahaʻi mai iaʻu ka moʻolelo e pili ana iā Kapālama.
ʻO ia ke kumu o koʻu hoʻolohe ʻana iā ʻoe. ʻAe, pololoi nō kāu, a,
wehewehe ʻana.
Akamai nō ʻoe.
Hō.
ʻAe. mk:IMAia ke hele.
A, mai kēlā wahi mai, loaʻa mai kēlā inoa ʻo Kapālama.
Well, ʻo ia wale nō kaʻu, kaʻu mea i lohe.
ʻAe, e pili no ka moʻolelo.
ʻAe. Hānau keiki.
No laila, hoʻi mai hoʻi kēlā wahine noho ma laila. Well, ma mua o ke au kahiko paha, ʻaʻohe ululāʻau o Honolulu nei, pōneoneo wale nō.
A.
ʻAe, mahalo.
ʻAe. A pēia mai nō hoʻi, a, hoʻomaikaʻi nō ʻoe kāu, mea,
kāu hoʻolaha ʻana i nā hīmeni. Nui koʻu hauʻoli,
hoʻolohe aku iā ʻoe e hīmeni nei, ka poʻe hīmeni.
ʻAe, a hui hou nō kāua.
ʻAe.
Mahalo.